Polas Raias secas e molladas

Arraino entre Arraianos

X.L. Méndez Ferrín

Adral de Xosé Benito Reza

Limiar de Aser Álvarez

Edicións Positivas / Revista Araianos, Santiago de Compostela, 2017, 183 páxinas.

 Hai ben de anos que decidín colectar todos os artigos que Xosé Luís Méndez Ferrín publicaba no xornal Faro de Vigo. Aquelas “Segunda feira” que aparecía os luns e “Os camiños da vida” dos venres, porque tamén eu acudía “coma un lobo solitario” á lectura dos artigos de Ferrín, xa que me decataba de que rachaban os “fíos de seda aceda”  capaces de tecer a arañeira que estrangula calquera manifestación discrepante da do poder establecido. Menos os fíos de seda de Méndez Ferrín que nunca, ao menos na súa escrita, tivo medo, se cadra grazas ao seu pensar  dialecticamente metaforizados na espiral, un símbolo que nutre moitos dos seus libros.

Se na súa lírica o “numen de mel e ferro ruibo” como din as palabras derradeiras do poema “Tito Lucrecio Caro” de O fin dun canto, e nos seus relatos e novelas abrolla un mundo propio ateigado de forza e incitacións, á vez que evocan lucidísima imaxinación, atmosferas de mundos idos (como tal, aquela asneira que entrou de vez na Universidade de Santiago), nos seus artigos xornalíticos escritos con pulos e verbas para alén dos indispensables eruditos e vans ensaístas, afoutase co risco do pensamento, coa teima de propoñer enunciados, en pequenas achegas e proporcións, esteados na ilustración crítica ou na revolta intelectual, capaz de guindar os dados como enunciara Mallarmé. Nos artigos de “Segunda feira” ou de “Os camiños da vida”, atopa o lector perseverante anticipacións, revoltas e referencias desviadas ou heterodoxas para o pensamento dominante, saídas da pluma dese vate, guía e testemuño, Méndez Ferrín, que representa hoxe en día á literatura galega..

Non é a primeira vez que o labor xornalístico de Méndez Ferrín aparece recompilado nun libro. No ano 1998, en edición de Antón Capelán, Edicións Xerais publicaba as Prosas completas de Dosinda Areses, un dos heterónimos que empregou Ferrín naqueles anos da Reforma política. As colaboracións que viron luz nos xornais El Pueblo Gallego, Hoja del Lunes e na revista A Nosa Terra. As prosas da “inesquecible e vella patriota” Dorinda Areses / X. L. Méndez Ferrín constituíron un dos fitos do xornalismo galego nos anos da Reforma política.

Arestora, en idea orixinal de Aser Álvarez (Revista Arraianos) e con escolla de Francisco Macías, aparecen en Edicións Positivas sesenta e oito textos que son unha parte minúscula, mais significativa das achegas de Ferrín ao Faro de Vigo. O libro cun significativo título Arraiano entre Arraianos, danos noticia do celme destes textos que o propio escritor describía deste xeito: “… nos artigos había un discurso literario meu que ía configurando un territorio de ficción e, ao mesmo tempo da realidade que vén sendo o espazo da Raía seca pero tamén da Raía mollada”

Artigos publicados ao longo dos últimos vinte e cinco anos, moitos deles reivindicativos, outros informativos, que tamén é outra forma de esixir, de reclamar cando o enxeño e unha colosal memoria nos fan palpar o sentir arraiano que, como escribe Xosé Benito Reza -outro que sabe de todos os recunchos, recantos, penedos e regatos de Galicia- autor do Adral deste libro, é un sentimento que nada ten que ver coa idea de fronteira.

 

X. L. Méndez Ferrín

Na xanela do faro de Vigo, Méndez Ferrín foi confirmando un relato das fronteiras de Galicia, das súas Raías, as interiores e as exteriores, os confíns dos verdes castros, os nomes e topónimos, as Galicias extraterritoriais, as serras que se ergue nas nosas Raias, os ríos e os bacelos do país, os osos soñados, e moitas outras crónicas e historias, sen esquecer as dos Montes de Laboreiro que nos aproximan a este pequeno pero único universo que é Galicia.

Un amplo Limiar de Aser Álvares no que dá conta de cómo se foi creando este libro e algunhas ilustracións -espectacular a de Emilio Araúxo na páxina 138- fan que este libro non sexa soamente unha posposta para libertarios e contrabandistas da palabra, senón tamén para traficantes -arraianos ou non-  de fermosuras.

A Trabe de Ouro, 93

 

A Trabe de Ouro

Publicación Galega de Pensamento Crítico

Dirección: X. L. Méndez Ferrín

Sotelo Blanco Edicións, Santiago de Compostela, 2013, 142 páxinas.

    Vén sendo nos últimos vinte e cinco anos o gran referente do pensamento crítico en Galicia. Refírome á revista A Trabe de Ouro, cuxa última entrega, o número 93, corresponde aos meses de xaneiro-marzo do presente ano. Saíu dos prelos de Sotelo Blanco Edicións no pasado mes de xuño. A Publicación Galega de Pensamento Crítico que desde a súa fundación dirixe X. L. Méndez Ferrín, acode a cita co seu lectorado co mesmo espírito maledicente e revoltoso das entregas anteriores: rebelde contra os ditados fácticos do planetario dominio neoliberal. Mais unha rebeldía que sempre vai da man da rigorosa información, esteada na reflexión e na documentación.

   Logo dunha cumpridas planas editoriais que, baixo o título, “Saúde: ¿dereito ou negocio?”, nos achega una reflexión sobre o horizonte privatizador e a forma errática e inxusta pola que se encamiña a sanidade galega,  a revista nutre as súas habituais seccións (Cuestions, Acoutacións, Textos, Publicacións e Crónica) con traballos de fondo calado.

   Así a rigorosa investigación de Antón Figueroa (“Sobre Margot Sponer”) verbo da personalidade da filóloga alemá Margot Sponer, “unha figura científica de notable importancia para a historia da ciencia filolóxica galega”, que no ano 1935 defendeu unha tese de doutoramento “Altgalizische Urkunden” (“Documentos do galego antigo”); seguramente a primeira tese de doutoramento sobre a lingua de noso. Antón Figueroa infórmanos dos estudos da filóloga alemá, das súas viaxes a Galicia e de que, na súa condición de docente da Universidade de Berlín, na que ensinaba español, recibiu a visita de galegos como Felipe Fernández Armensto, Luís Tobío e Vicente Rico. A profesora Sponer, unha antinazi convencida e imbuída dunha grande integridade moral, loitou contra o nazismo alemá, feito que lle custaría a vida na primavera de 1945. O traballo do profesor Figueroa non só rescata do esquecemento a personalidade dunha muller que, en anos convulsos, estudou o galego no centro de Europa, senón que lle rende o merecido tributo á memoria da hispanista e galeguista alemá.

   Emilio González Fernández asina un traballo “«Míreme ben…Báixese ben». Do enfermo como «autor» ao médico como «crítico literario»”. Un estudo de campo sobre o poder da mirada médica para o campesiñado galego, que dá razón de toda unha cosmovisión verbo do labor do médico na sociedade galega. Un traballo sobre a orixe e significado ideolóxico da globalización e o imperialismo cultural da man de Iván Olmos Ferreiro, é unha oportuna acoutación que nos ofrece este número de A Trabe de Ouro.

   Saliento pola súa importancia a versión ao galego que nos achega Manuel Outeiriño do “Poema inacabt” do poeta catalán Gabriel Ferrater. Un longo poema de

Antón Figueroa

ardua tradución, sobre todo polo propósito de M. Outeiriño de conservar na versión galega a forma rítmica dos versos orixinais cataláns.

   Completan o número unha recensión de Francisco Fernández Rei sobre  a novela Costa do solpor de Xosé Mª Lema; un comentario sobre o Discurso de ingreso na RAG de Xosé Fernández Ferreiro e a resposta de Manuel Rivas. A entrevista que o editor Olegario Sotelo Blanco lle fai ao Conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, Xesús Vázquez Abad. E o programa para a Presidencia da Real Academia galega que no pasado mes de abril presentou Manuel Fernández González.

   Xa que logo, unha vez máis e contra vento e marea A Trabe de Ouro achégase aos seus lectores con interesantes traballos que á vez que ilustran, aleitan o espírito crítico.

A Trabe de Ouro, 92

 

A Trabe de Ouro

Publicación galega de pensamento crítico

Dirección: X. L. Méndez Ferrín

Sotelo Blanco Edicións, Santiago de Compostela, 2013, 146 páxinas.

 

   Contra vento e marea e facendo fronte a dificultades e atrancos dos que soamente son coñecedores a dirección da revista, o consello de redacción e a empresa editora, pero que nós podemos intuír, A Trabe de Ouro, esa publicación galega de pensamento crítico, acode á cita co seu lectorado, acadando así o número 92, que corresponde ao último trimestre do ano 2012. Vinte e tres anos de pensamento crítico, nunha época pouco propicia ao pensamento e aínda moito menos a esas revoltas lóxicas que, invocando a Alain Badiou, presente neste número, son consubstanciais con función de pensar de xeito crítico.

   Porque A Trabe de Ouro segue a ser maledicente e crítica nun mundo que confunde a universalidade coa uniformidade do pensamento, que menospreza o diálogo e marxina a aqueles que falan de pluralidade ou se rebelan contra as identidades impostas e tamén afirmadas e loadas polos poderes fácticos, é dicir polo planetario dominio neoliberal.

   Logo dunhas esclarecedoras liñas editoriais sobre os territorios da crise (reducida a Europa e aos EE.UU. países cen por cen capitalistas, e sobre a desfeita de Galicia), a revista nutre as súas habituais seccións (Cuestións, Acoutacións, Textos, Publicacións e Crónica) con traballos de fonda entalladura. Francisco Sampedro (“A urxente subxectivación política”) reflexiona, máis unha vez, sobre marxismo e cuestión nacional, chegando á conclusión de que o comunismo do século XXI ten a súa vixencia diante e non detrás e todo por ganar. Marx e o comunismo non pasaron polo mundo “como unha teoría e ideoloxía de superficie”. Están inscritos na historia, na forma dun discurso inédito, imprescritíbel. O filósofo Alain Badiou proponnos unha sorte de autoconfesión, feita non ao xeito dun autorretrato, senón con imaxes e viñetas biográficas. Dez viñetas que retratan as súas orixes -agregado de filosofía que é a única posibilidade de asumir a dobre filiación: a maternidade literaria e a paternidade matemática-, a súa formación e andadura ata desembocar na literatura. Verbo da identidade feminina  escribe Manuel Fernández Blanco (“Identidade feminina, amor, violencia e feminicidio na actualidade”). No ronsel sobre todo de Lacan, o autor analiza a feminidade na época actual, a violencia sexual, o feminicidio e a situación que se produce cando a muller deixa de ser obxecto para se converter en suxeito, cunha depreciación do amor no discurso de moitas mulleres. Xosé Ramón Pena achéganos a segunda parte do seu traballo “A occidentalización do cantar trobadoresco”. Un dos nosos medievalistas máis rigorosos e sobranceiros analiza as coordenadas onde emerxen os cantares de amor galego-portugueses.

X. L. Méndez Ferrín, director de A Trabe de Ouro

   Dúas recensión de publicacións con achegas de Víctor Campío Pereira sobre a novela A noite branca de Francisco X. Fernández Naval, e de Francisco Sampedro sobre o pomeario transmuta de Xabier Cordal e unha lembranza de Xan González Millán aos dez anos do seu pasamento e o desastre do Prestige, asinada por Francisco Fernández Rei, pon cabo a este número de A Trabe de Ouro, no que sigo botando en falta o espazo final “Censura democrática”. El será que a censura desapareceu das nosas coordenadas ou só está temporalmente adormecida?