APOSTA POLA UTOPÍA. CONTRA TAMBORES E VERDUGOS

Tantos anos de silencio

Francisco Castro

Editorial Galaxia, Vigo, 2020, 244 páxinas.

 

Non son poucos os autores que teñen recreado episodios da Guerra Civil. Pero non abondan porque aínda quedan moitas mortes terribles e inxustificadas, de ignominia que a xustiza non reparou. Faino a literatura  mediante ensaios e pezas de ficción como esta de Francisco Castro.

O autor recrea nas páxinas da novela unha época de escuridade, de sangue vertida nas cunetas, pero tamén de incomparables soños de cambio cara a unha sociedade mellor. Entre 1936 e a actualidade, período no que se desenvolve a novela, Francisco Castro rescata, un tempo de escuridade, de vinganzas, de paseos ao abrente e tiros nas cunetas, mais tamén de loitas e esforzos titánicos por unha vida mellor..

A autor achéganos na novela a un tema e a un período no que o fascismo consegue que, mediante a represión e o medo, a realidade se torne invisible. Falando xa da trama, cómpre sinalar  que é a súa primeira escavación, pero Ánxela foi escollida para dirixila  en fosas comúns no Pazo de Vila Flavia, onde se sabe que a comezos da Guerra tiveron lugar terribles execucións. Faino, en boa medida, para fuxir dunha experiencia de malos tratos da que vítima por parte do seu home. Aparecen os ósos de seis persoas asasinadas, e tamén o esqueleto dunha muller e entres os seus brazos, un libro  dun poeta  que ninguén coñecía. Nunha analepse retrocedemos a 1936 e coñecemos ao que fóra o seu propietario, o tenente Darío Rocha, un personaxe sanguinario que se dedicara a reprimir nos primeiros días do golpe de Estado. Ánxela e o tenente atópanse en 2006. El semella un cabaleiro formal, no final da súa vida, mais agacha un pasado arrepiante que Ánxela vai descubrir.

E  comeza a esculca e revisións do acontecido logo do levantamento. Tiros ás mañás como música fúnebre. O autor recrea unha época de medo, pero tamén de utopías e de desexos de cambio, representados polos esforzos do doutor,dono  do pazo, tamén preso que lles dicía á xente que a cultura e a educación son o lévedo para facernos mellores e máis libres.

 

 

 

Mais eses soños e esperanzas remataran repentinamente o 18 de xullo de 1936. Ese día, Dario Rocha, rexeitado por Ana, a filla do médico, comeza a matinar unha terrible vinganza. Unha estrutura fragmentaria con saltos no tempo para rescatar os acontecementos brutais acontecidos en Flavia  no ano 1936 e na actualidade, os pensamentos de Ánxela acostumada á violencia de xénero, a historia de amor entre Ana e Ramón e un desenlace, na miña estima sorprendente e pouco crible, sérvelle de estadas a esta novela de martirio, de pánico, de resistencia a tambores e verdugos. E tamén de utopía dos que cren nun mundo mellor, froito da educación.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o día 16 de abril de 2020)

NOVELA MEMORIALÍSTICA. RECUPEREACIÓN NOSTÁLXICA DE TEMPOS IDOS

O verán de Lucenza

Alberto Fortes

Edicións Xerais, Vigo, 2020, 112 páxinas

 

Alberto Fortes, autor de O verán de Lucenza, aínda que non se prodiga en demasía na narrativa galega, é un narrador con pericia e eficiente, tanto en castelán como na lingua de noso. Autor de varios títulos en ambas as dúas linguas, entre eles O violín de Sarasate (2002) ou Los viajes de Shacleton a la Antártida.

A peza que arestora publica en Xerais é unha novela memorialística, ateigada de nostalxia, que comeza cunha xornada de pesca de troitas  cando nos ríos galegos había troitas, alá polos anos setenta, e non contaminación como arestora. Protagonizada por un rapaz, o fillo do Cortizo, que pasa as vacacións de verán cunhas súas tías maiores. A cor e a pesca das troitas é a primeira memoria que rescata do esquecemento. Tamén a primeira experiencia. Mais agora o protagonista lembra o que viu e a xente di que xa non existe en Lucenza: feitos que non deixan memoria como as troitas que hoxe pican nun sitio e maña fano noutro.

Unha aldea abandonada, na que hai cincuenta anos había esterco con cheiro tépedo do gando que tiña nome de seu. Mais o formigo das picadas das troitas faille remoer saudosos pensamentos e lembranzas nostálxicas como a sega da herba  nos veráns, a colleita das mazorcas de millo, o leite que non se mercaba nas tendas, senón que, acabado de muxir, distribuíase en calderetas. As castañas que ao asar dan un brinco por riba das pranchas da cociña de leña. Nomes que xa se perderon como cravuñar as gadañas na sega da herba, as muiñadas, as lacenas embuchadas a media altura nas paredes; o cuarto falso, o máis vello da casa que agacha sos segredos da familia. As carreiras dos cativos para apañar as canas dos foguetes. As troitas que engordan pola memoria da fariña que durante anos lles botaba Xulio, o muiñeiro; os camiños, case que todos terreos, marcados polas correntías.

 

 

     Alberto Fortes

A novela recupera a memoria deste adolescente nun tempo que semella demasiado afastado, e faino con certo humor e retranca. E nesta acordanza tamén teñen o seu lugar personaxes e actividades que hoxe xa se perderon, como a do malpocado que por costume tiñan todas as parroquias; a do gaiteiro que anda polas festas cun anano que batía moi ben as baquetas no coiro do tamboril; as farturentas boroas de pan de millo que xa non están, e que unha veciña cocía os venres no forno comunal. Por esta razón, este é un libro de narrativa memorialística que, ende mal, se está  esfariñando entre nós. Xa que logo, unha historia de formato breve, cuxas pretensións son  non deixar  que se perda un pasado aínda recente de tesouros materiais e inmateriais dunha aldea galega en tempos idos e que o autor recupera con agarimo.

(Texto publicado o día 26 de marzo de 2020 no xornal Faro de Vigo)

O AMANTE DE CHOLEN

O amante

Marguerite Duras

Traducción de Oriana Méndez

Kalandraka Editora (Faktoria  K Narrativa), Pontevedra, 2020, 109 páxinas.

 

Foi algo que semella rachar coas leis la lóxica dos sistemas literarios. Marguerite Duras obtivo en 1984 o Premio Gongourt cun libro moi breve e que posiblemente non é a súa mellor novela L’Amant, escrito soamente en catro meses e inspirado nunha serie de fotografías familiares da su adolescencia e xuventude. A novela foi considerada como unha novela autobiográfica, cando en realidade é unha biografía, aínda que a crítica comete un erro ao centrase demasiado no carácter autobiográfico. Mais a autora nunca revelou  o que había de realidade e ficción na súa obra. Agachou datos  moi relevantes na temática da peza: a relación sexual entre unha adolescente de catorce anos e un mozo de vinte e seis na Indochina de entre guerras. Hoxe sabemos que esa rapariga era a propia Marguerite Duras, e o mozo, o fillo dun millonario chinés.

Xa que logo, os dous protagonistas da trama existiron na realidade. No anos 1984, data na que Marguerite Duras escribiu esta  historia acababa de saír dunha cura de desintoxicación alcohólica. A súa ollada, ao escribir sobre aquela nena e verbo daquela historia, non superada da súa infancia, é dunha pureza total. Non é posible imaxinar intencións perversas no mozo millonario que cada día espera a súa amante á saída do colexio. E a súa caste de virxindade escritural revélase xa na prosa delicada e poética con que está escrita a novela, porque, malia o forte erotismo que encerran as páxinas da novela, este non se alicerza na descrición de escenas sexuais, senón no ambiente opresivo, corrupto e enfermizo no que se desenvolve a infancia e adolescencia da rapariga. O sexo foi para ela unha caste de válvula de escape fronte aos problemas familiares que soportaba na súa familia. Apenas coñeceu o pai falecido dunha enfermidade; e a nai era unha muller desnortada, esgotada mentalmente e vencellada ao fillo maior polo complexo de Edipo, que a incapacitaba para non o compracer, esquecéndose do resto da familia.

A única saída da rapariga era soñar nun mundo afastado  do ambiente familiar e ensumirse noutro ambiente definido pola delicadeza do amante chinés, na súa paciencia de home namorado e no misterio da espera..

Na trama non fai acto de presenza a protagonista nin con nome nin con apelidos. Emporiso, sabemos que ela, Margariete Duras  é a que nos estamos mergullando na súa vida. Só sabemos que estamos en 1925. Unha voz en terceira persoa fainos saber que unha rapaza de apenas quince anos, aínda co peito de nena, e de familia na miseria, está facendo unha viaxe no traxecto que atravesa o delta do Mekong. Regresa das  vacacións que pasara nun fogar da familia na provincia de Dong Thap. E vén de volta ao colexio a Saigón. A nai quere que faga as oposicións de matemáticas, pero ela o que pretende é escribir. Mentres se atopa na ponte da embarcación, atrae a atención dun mozo de vinte e sete anos, de orixe chinés, fillo e herdeiro dun importante home de negocios. Inicia a conversación coa repariga, e, a o desembarcar, proponlle acompañala no seu automóbil. Ela acepta  e lévaa á cidade, ao ingreso co colexio. A rapaza é filla dunha viúva  cuxas circunstancias xa revelei. A partir daquel momento, a rapaza nunca fará a viaxe no autocar  para os indíxenas. Terá unha limusina esperando sempre por ela. Cenará con chinés nos locais máis elegantes. Ela sabe que o mozo chinés está a súa mercede. Sabe tamén que, en diante a nai non deberá coñecer nada do que suceda. Na rapaza xurde o desexo, cando el llelo pediu. E a dor transfórmase en pracer. E a nena decátase de que o desexa. Farano unha e outra vez.

Así comeza unha relación que a rapaza pretende crer que é soamente sexual e de interese. Empeza mesmo a facerse pagar, como se fose unha prostituta, e leva diñeiro á casa. A nai e o irmán maior pretenden aproveitarse, ata que o pai do mozo chinés se entremete desaprobando a relación. Soamente moito máis tarde, a adolescente recoñecerá o seus propios sentimentos, a profundidade e a sinceridade do seu amor cara aquel mozo de ollos esquizados, porque non tiña a enerxía de amar máis alá do medo,  e o seu pai  non lle permitiu vivir a súa quenda, esa loucura de amor pola rapariga branca, convertida na muller que lle servía pracer ao amante de Cholén.

 

 

 

Quizais, malia algún salto temporal sen moito sentido o que provoca unha novela un pouco dislocada, o cero é que  Marguerite Duras, escribiu un libro único que fala a través das pausas, a través dos pequenos cadros e secuencias, dos detalles e imaxes. O que pretende explicar nesa novela é a necesidade de  contar, a obriga da escritura.

Autora atópase atada á narración para indagar en si mesma, para darlle unha ollada a súa personalidade de personaxe que se vai formando a través da canle da adolescencia. Moito máis que dunha historia de amor na vida dun adolescente, do que fala a autora é doutras cousas. En primeiro lugar do desexo de dar e de  recibir amor grazas a un home “prohibido” naquel tempo por ser chinés, por ser rico, por non ser europeo. É a vontade de sentirse dona de si mesma e ao mesmo tempo unha nena. E todo o territorio de Indochina, as planicies de lama e arroz, a forza da auga do río Mekong que avanza sen pausa cara ao Pacífico.

UNHA NOVELA DE FORMACIÓN. SUPERMULLER SEGUNDO NIETZSCHE

A casa xunto ao volcán

Xosé Ricardo Losada

Editorial Galaxia, Vigo, 2019, 197 páxinas.

 

O autor, profesor de Filosofía no ensino medio ten o propósito de amosar que a filosofía ten repercusións na vida real. Por veces, alguén pregunta para que serve a filosofía. Abondaría co replicar como fixo Montaigne: “Que a filosofía é aprender a morrer”. Mais sen chegar a situacións límites, Xoxé Ricardo Losada replica neste libro, a proposta narrativa coa que o autor gañou o Premio Viaductos de novela, e que vai dirixida a un amplo abano de lectores: adolescentes e público adulto, se ben, esta é unha novela de aprendizaxe que xurdiu co ánimo de experimentar desde a ficción a teoría nietzscheana do superhome, protagonizada desta volta por unha rapaza que desexa marcar os seus propios vieiros vitais.

A protagonista é unha rapaza de familia acomodada, pero esnaquizada, que, tras pasar toda a vida en Ourense, o novo destino laboral da nai obrígaa a vivir en Rianxo. Escríbelle ao que foi o seu profesor de Filosofía para contarlle o seu pasado de atrapada polas persoas que a rodean e o comezo do seu rexurdir, pero tamén a obriga de recompoñer os seus ideais vitais partindo da nada. En Rianxo comeza a facer voluntariamente cousas que lle custaba facer. O seu comportamento no instituto e enigmático e aquiescente case que ata o patolóxico. Ata que as explicacións verbo de Nietzsche do vello profesor de Filosofía, co que se relaciona de xeito epistolar, falando do home novo, do superhome, fai que experimente a evolución camelo, león, supermuller. Comeza un período insubmiso e rebelde. É o disfrace de leona. Fai mil falcatruadas, mais chega un intre, no que se metaforsea e se sente segura de mi mesma para construír. Comeza a fase de nena con trazos que Nietzshe lle atribúe, tirados do superhome: rapaza dunha grande madurez, unha supermuller.

Como más arriba anotei, esta é una novela de formación, dirixida fundamentalmente a adolescentes, pero que poden gorentar todo tipo de lectorado. Baseándose en Nietzsche, asistimos ao proceso de maduración dunha adolescente, percorrendo a diversas fases que no fondo atravesa a meirande parte dos adolescentes.

 

                    Xosé Ricardo Losada

 

O autor coñece á perfección  o ambiente académico e convivencial  dos institutos e non deixa de criticar o sistema educativo  que induce acertos profesores a impartir as súas clases como máquinas.  Mais non por iso aplaude as fases evolutivas da protagonista, se ben o lector tende a identificarse con ela cando se rebela contra as inxustizas. Na novela hai un claro rexeitamento do machismo. Escrita cun estilo de prosa que se axusta á forma de expresarse a xuventude, con personaxes ben perfilados. Unha novela que xoga a súa maneira co teoría nietzscheana do superhome.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o día 12 de marzo de 2020)

MALDADES SEN NOME

Un lume azul

Pedro Feijoo

Edicións Xerais, Vigo, 2019, 574 páxinas.

 

Esta é, na miña estima, a novela máis dura publicada na narrativa galega. Tan inhumana, tan violenta que, tendo moito de thriller, quizais cumpriría encadrala nun novo subxénero:novela da maldade. Un lume azul é unha novela que, se na narrativa houbera unha deep web,  unha rede invisible como a de internet, debería estar nese precipicio profundo, porque o que Pedro Feijoo nos achega é un pesadelo tan monstruoso e abominable que dificilmente ten cabida na narrativa normal. O macabro asentado en Vigo e nos seus arredores.

Todo comeza cunha casa que arde e un corpo deitado ao pé da escaleira, pero a muller non morreu polo incendio.Ten o pescozo esganado. É soamente o prólogo dunha historia de maldades, na que dificilmente se pode ir máis alá no asañamento. Endalí que, se para o autor non foi fácil escribir esta longa novela de máis de cincocentas páxinas nunha estrutura non de todo lineal -abondan os flashbacks- para o lector asimilar moitas das súas páxinas resulta por veces vomitivo. Con vitimarios que primeiro foron vítimas e sufriron todo tipo de vexames, abusos e o asasinato do ser máis querido.

Abondará con amosar, a xeito de imaxes “expresionistas,” trazos dalgunhas secuencias: un “matrimonio republicano”: dous vellos espidos, afogados e desangrados nunha bañeira, amarrados con arame de espino e coas mans cortadas; un porco enorme ocupado en devorar a un home vivo: primeiro unha man, un brazo, finalmente a fazula esnaquizada por unha dentada nun túnel do Cabo Silleiro; un policía modélico, tan modélico que fora torturador, metido en toas as leas, agora xubilado, engaiolado nunha caixa co corpo untado de unto, atacado primeiro por un exército de cascudas e logo devorado lentamente por ratas porque o queren ver morrer de forma lenta e dolorosa;un médico crucificado, cravado sobre unha parede de formigón. Poren, non son estas vítimas as que tomaron as decisións importantes.

 

 

Pedro Feijoo

 

Os auténticos depredadores son outros: unha longa estirpe de poder e corrupción moral. E ese asoballamento dos poderosos sobre a xente humilde esta moi presente na novela. Mentres tanto a policía enfróntase aos casos, e por eles sabemos cómo se  vai avanzando na investigación, e outra voz que o fai en terceira persoa, infórmanos sobre a sorte das vítimas / vitimarios.

Esta novela é o paradigma da violencia máis estarrecedora. A súa lectura provoca o noxo de pensar que a condición humana é capaz de levar a cabo estas baixezas. O autor articula un encomiable traballo cunha estrutura apropiada: o lector sempre sabe máis do que descubre a policía. Emprega un galego coloquial moi apropiado para entender unha historia onde non hai misericordia.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o día 20 de febreiro de 2020)

DO AMOR POLIMORFO. FÓRA DAS MARCAS DO XÉNERO

As estacións do lobo

María Reimóndez

Edicións Xerais, Vigo, 2019, 387 páxinas.

 

Reitero, máis unha vez, que María Reióndez é unha escritora prolífica, cunha creatividade que semella non ter fin. Neste comentario acoutareime a unha nova achega, de esa súa novela río narrativo para adultos, o seu Ciclo dos elementos, un proxecto creativo moi extenso formado por sete novelas: dúas delas (En vías de extinción e A música dos seres vivos) integran o elemento terra. Dende o conflito e As cosas que non queremos oír forman parte do elemento lume. Outras tres novelas completarán os elementos  auga e aire. Unha delas, As estacións do lobo é a primeira achega ao terceiro elemento. En resumo, un ciclo narrativo, onde se aprecia unha certa unidade, ben sexa pola  historia, ben por compartiren algúns elementos..

   As estacións do lobo é unha novela onde practicamente nada acontece fóra da interioridade dos personaxes. O que de verdade importa nesta peza é a expresión dos pensamentos e emocións máis íntimas dos personaxes. Un xénero pois sumamente vital, literatura pura e dura podiamos dicir.

Mais na novela hai unha trama e hai sobre todo un punto crítico. O argumento xira arredor de Clara, unha rapaza luguesa, sentada e conxelada nun banco de Munic. Por debaixo dela un can que a observa; e no seu pasado unha adolescencia bastante aloucada e subterránea. Leváraa a Munic a relación con Franz, un ser prepotente e aborrecible, da que está ausente o amor, mais non a dominación masculina. Sen saber o idioma e nunha cidade estraña é totalmente dependente. Sostena a axuda de amigas e amigos que xa aparecían noutras novelas; e a súa adición e coñecemento do mundo dos cans, grazas ao que comezará a recuperase ata converterse nunha experta adestradora canina.

 

              María Reimóndez

O mais salientable da novela son as relacións persoais que se establece entre o grupo de amigos, que converte a obra de M. Reimóndez nunha novela contra o amor como convención. Entre eles practican o amor polimorfo, mais iso non significa que se deiten con calquera. Clara, e outros membros do grupo, é bisexual e non monógama. Ese é sen dúbida o punto de maior interese desta novela: a construción dun espazo de amores policéntricos. Fronte as relacións heterosexuais, gais, lesbianas, monógamas que a sociedade teima que son relevantes -as heterosexuais sempre-, a convivencia deste grupo de amigos, opta polo sexo libre e reparador (“o amor non é un espazo con candeados”, di Clara).O amor como respecto pola felicidade allea. Un ideal de vida non doado, ateigado de complicacións. Novela feminina e feminista que postula a conversión do home branco heterosexual, pero que recoñece asemade que entre as lesbianas hai moito que segar.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 14 de novembro, de 2019)

CUNHA ESCRITA SENSORIAL. DIVERSIDADE AFECTIVA E SEXUAL

As fauces feroces

Emma Pedreira

Baía Edicións, A Coruña, 123 páxinas.

 

Emma Pedreira ten no seu haber unha ampla obra poética. Cultiva asemade como narradora relatos curtos, mais non de forma exclusiva. En As fauces feroces, a autora achéganos as historias de catro mulleres, en situacións e tempos distintos, que compoñen un marco reflexivo sobre a maternidade, a diversidade nos afectos e varias formas de vivir a sexualidade.

Unha filla escritora, a súa nai tamén escritora que enlazan una reflexión sobre a relación nai-filla, suturada coa experiencia vital, e o proceso e condena da monxa lesbiana italiana Benedetta Carlini e a súa amiga Bartolomea. Xa que logo, unha conflitiva  historia de amor, tinxida coas circunstancias particulares de cada tempo: a época actual e a Contrarreforma.

Explora así a autora, mediante catro mulleres con diferentes relacións o que equivale a ser filla e a ser nai, ser amantes, con actos con elas relacionados. Catro mulleres que representan a millentas mulleres que non solicitan ser desculpadas. Soamente que lles permitan vivir a súa vida, non consonte cos desexos e expectativas alleas. E fano como a mellor forma de resistir contra as fauces feroces da vida. Mais, como se afirma no prólogo, neste libro hai diversas dentadas: recoñecerse perigosa para o sistema por querer vivir nas periferias; as segregacións por sexos, os desexos reprimidos, o agachar as pulsións.

Na primeira historia, unha filla escritora recoñece que non coñece a súa nai, a súa calidade materna; só coñece o que cabe nos seus libros. A filla redímese escribindo literatura infantil. Pola súa parte, a nai séntese envasada no baleiro. Pero nunca era o que tiña que ser: a súa nai.

Amalgamada con esta historia, a autora ofrécenos unha ficción histórica:a da monxa Benedetta Carlini e a da súa compañeira Bartolomea.Unha nota final recupera a historia real das dúas. A Beenedetta cómpranlle unha praza nun convento, onde aos trinta anos foi nomeada abadesa. Comeza a ter una serie de visións nas que certos homes trataban de matala.

 

                    Emma Pedreira

 

O papa da Contrarreforma quería silenciar os místicos que amosaban signos de espiritualidade independente, herética naqueles tempos. Moi pronto Benedetta foi confinada na súa cela como louca, e perigosa herética. Bartolomea sérvelle de compañía, e cando a Inquisición a interroga, confesa que eran amantes. No corpo da novela, E. Pedreira achéganos esta historia de represión e dominio do patriarcado, medinte certas imaxinacións de Benedetta e as confesións da súa amante. Desde os nove anos mergullada nunha vida gris no convento onde aprende a ser monxa, libre do desgaste de ter fillos, pero cos ovarios atrofiados, e vivindo en epifanías que lidaban co pecado. O seu amor foi considerado crime contra natura. Dúas historias fundidas pola diversidade afectiva e sexual, reflectidas nunha escrita moi sensorial e ateigada de corporalidade.

 

(Publicado no xornal Faro de Vigo o día 3 de outubro de 2019)

DEFICIENTE CALIDADE. COMO SE CREA E SE ESCRIBE UNHA NOVELA

Mnemea

José Duncan

Editorial Galaxia, Vigo, 2019,184  páxinas.

Xosé Duncan é especialista nos xéneros de fantasía e terror: relatos de misterio e arrepío como Contos Estraños, As Crónicas de Bran ou a distopía  Negruña. Arestora publica Mnemea. A referencia a Mnemea débese a que na mitoloxía grega é a musa da creación, ocupábase en darlle forma concreta ás ideas illadas. Ela é a que lembra (Mnemea, si é a memoria) e deixa plasmado por escrito  o que a súa irmá Meletea tiña matinado con anterioridade. Xa que logo, o mesmo rótulo  da novela indícanos que se trata dun texto no que é importante a reflexión sobre a creación literaria. Non resulta doado atopar unha liña argumental  nesta novela, porque no fondo, non é outra cousa que unha mestura de preocupacións literarias, de capacidades creativas, problemas de edición, con grandes mangados de fantasía, de mundos imaxinarios, coa presenza de Mnemea, algo de relacións humanas e, sobre todo, abondos materiais  para polemizar sobre o mundo literario.

Un narrador omnisciente relata os problemas creativos, editoriais e mesmo sentimentais do pasado e do presente de catro personaxes: Lois  Mourinho, Carla, Anna, escritora que fóra parella de Lois, e Sandra, editora. Lois Mourinho é un escritor de literatura fantástica en horas baixas. A novela intenta contarnos como Lois escribe a súa derradeira novela. El pon as ideas e Carla dálle forma, xurdindo así o problema da autoría, xa que Carla pasa por escribente, por “negra”, aínda que non lle guste ese papel. Ao longo do relato, o lector atopa moitas preguntas e reflexións sobre a fantasía que debe ser maxia inalcanzable, e sobre o lector que mantén o escritor nun espazo de confort. Reflexión asemade sobre os egos dos escritores, verbo dos certames e premios literarios que poden ser dirixidos para que o premiado sexa determinada persoa. Sobre certos editores  que só ceden parte da carne a aqueles que son do seu círculo. Verbo do papel da literatura fantástica: segunda a musa Mnemea remover consciencias, acadar cotas que a narrativa seria nunca conseguirá.

 

 

                 Xosé Duncan

 

Coido que a novela provocará certo desazo a non ser nos seareiros da literatura fantástica, atenuado quizais no desenlace, nas relacións humanas entre varios personaxes e no suspense final. O interese desta novela para lectores afastados dese mundo fantástico e dos problemas da creación literaria, penso que será mínimo. Na miña opinión, estanse a editar produtos de deficiente calidade, tantos pola dúas grandes editoras olívicas como polos contratos de autoedición. E todo iso non favorece a literatura de noso.

 (Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 28 de setembro de 2019)

A BELEZA COMO FÍO CONDUTOR DUN CRIME

Beleza vermella

Arantza Portabales  Santomé

Editorial Galaxia,Vigo, 2019, 424 páxinas.

 

No arrinque dunha novela ou dun relato pode haber unha frase que nos engaiola definitivamente. Iso pasoulle á autora desta novela,  Arantza Portabales: “A beleza é vermella como unha cunca de cereixas”. Á autora veulle esa frase á cabeza e xa non houbo volta atrás, malia que, ao longo da súa escrita, a cor vermella acadará unha dimensión ben afastada da fermosura e moi próxima ás contornas da morte. Xa que logo as cereixas -si a súa beleza- non son/e a imaxe que amalgama/m a trama da novela.

A autora non vive da escrita e compón sobre todo relatos curtos. Tivo un notable éxito con Deixe a súa mensaxe despois do sinal. Arestora retorna cunha novela cualificada como negra polo selo editorial, mais o lector debe ser cauto porque se acostuma a vender gato por lebre: novelas que non traspasan os lindes do detectivesco ou da novela policial soen  ser comercializadas como negras.

Con todo o fondo da trama de Beleza vermella é un crime. A trama dá comezo cun corpo atopado nun cuarto de Santiago na noite de San Xoán. Unha rapaza de quince anos, Xiana, envolta nun mar de sangue. Encárgase do caso o inspector Santi Abad e a axente Ana Barroso. Pouco máis se pode revelar da historia se non queremos spoilerizar a trama. Soamente que hai seis sospeitoso: os que aquela noite ceaban no xardín da casa. Alguén asasinou a Xiana e saíu da súa habitación sen deixar unha soa pegada nun chan cuberto de sangue. Unha tía da rapaza, Lía, atopa o cadáver e poucos días máis tarde será ela a que intente suicidarse.

Cunha estrutura baseada no clímax e con dúas voces narrativas, a novela ten a súa parte policial: os policías fan o seu traballo. Son falibles pero moi eficaces; analizan a escena do crime, son sabuxos incansables e intuitivos.

 

Arantza Portabales Santomé

Mais esta novela vai moito máis alá do xénero policial. É unha verdadeira novela negra, unha das poucas que se escriben en galego. Aquí a resolución do enigma non o é todo. O forte da novela de Arantza Portabales é o retrato social e, sobre todo a interiorización na psicoloxía dos personaxes. relacionados co crime, labor que non queda nunha “máquina de pensar”, senón en dous policías que se empeñan en descubrir o asasino, os motivos do crime e o que pasa polo interior dos personaxes: as súas feblezas e desaxustes. Todos eles, sen excluír os policías (maltratador e cunha relación sentimental e sexual entre eles xurdida na investigación). Con grande acuidade, a autora introdúcenos na interioridade destes personaxes confundidos e ateigados de inestabilidade emocional. E iso explica o desenlace do crime. Ao final, o lector comprende que o significado de que a beleza é vermella só se pode comprender cando se descubra a pulsión do sangue.

(Este texto tería de ser publicado hoxe, 11 de xuño no Suplemento Faro da Cultura do xornal Faro de Vigo. Por motivos de programación, aparecerá no mesmo xornal o xoves 18 do mes no que andamos. Adianto a súa publicación nesta bitácora)

NOVELA DE HUMOR. AMORÍOS CUNHA GALEGUISTA DE ESQUERDAS

Os días felices de Benvido Seixas

Eduardo Velasco

Edicións Xerais, Vigo, 2019, 182 páxinas.

 

Todos os sistemas literarios e en todos os seus xéneros son heteroxéneos en canto a súa calidade literaria. As grandes obras  literarias, esas que teñen que ver coas forzas salvaxes e universais non choven todos os días do ceo. Hai pezas mediocres e outras que, sen selo, non acadan a categoría de obras mestras. Mais así ten que ser porque os lectores non son uniformes verbo dos seus gustos, e a literatura entretemento tamén ten unha razón de ser. Novelas ou relatos que se len como divertimento tamén son necesarias. E iso é o que nos ofrece Eduardo Velasco, autor de poemas, relatos e tradutor, neste seu debut na novela de longo formato.

A trama novelesca é a dun acomodado mozo vigués que un día, por casualidade coñece a Mariña, unha activista social que despacha cervexas  nun centro social, pero moi sensibilizada cos valores de esquerda. Case sen o pretender, entre os dous xorde unha relación amorosa. Mariña é vitalista, e ao longo da novela, descubrimos máis cousas: impulsora de comisión de cultura, galeguista, medio vegana e amante da lectura, espelida e sen complexos no feito do sexo. Bienvenido pasa de contado a ser Benvido e, malia ser a antítese de Mariña, abrolla un intenso romance entre eles, esteado nos enganos que Benvido lle fai crer á rapaza, nomeadamente que é o que nunca foi.

Inventa unha familia que nunca tivo para matar o furor proletario da moza, avergoñado de pertencer a unha familia rica. Constrúe unha nova identidade, merca un piso nunha zona proletaria de Vigo, e tamén con enganos pasan un tempo na casa de A Caeira, propiedade de Benvido Seixas. A novela remata, malia os desgustos e o afastamento cun final que se intúe aberto e pouco menos que feliz, mais pouco congruente.

Os días felices de benvido Seixas  é unha novela onde o amor e o humor son as principais fías narrativa deste debut de E. Velasco. A protagonista feminina que non é nada convencional, no fondo provoca que Benvido dea un salto de clase irreal, e na parte máis entretida, realmente non sabemos se o mozo a seguía a ela  ou era ela a que seguía a Benvido; se ben Mariña, a base de preguntas vaino pondo cada vez máis contra as cordas. É salientable nesta novela a homenaxe que se lle rende ao Courel, á tradición oral e as figuras da literatura galega como Uxío Novoneira, María Mariño e a Otero Pedrayo, entre outros. Novela de humor que  recae de cheo no desenvolvemento da trama.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 4 de xullo de 2019)