Distopía apocalíptica

   Anna, a última novela do narrador italiano Niccolò Ammaniti, recentemente publicada en castelán por Anagrama, é unha incursión no que se acostuma coñecer como ficción distópica; a representación, neste caso, dun mundo apocalíptico poboado por nenos orfos, e que o autor sitúa nun futuro próximo, no ano 2020 e nun espazo inhóspito: nunha Sicilia en ruínas, estragada por un virus mortífero que, malia que tamén incuba nos nenos, soamente na xente adulta se converte en enfermidade mortal. É unha doenza descoñecida que arrasa o planeta. A familia de Anna,  a principal protagonista, fora varrida do mapa xunto con millóns de adultos. Sobreviven Anna de trece anos e o seu irmán, Astor de catro. O mundo estase a transformar nun deserto apocalíptico. Sen adultos que impoñan orde, os nenos organizados en salvaxes hordas de esfarrapados recorren a Illa asaltando vivendas e calquera lugar onde pode haber algo para comer. Un cru escenario de silencio, fame, arrepío, con mandas de cans transformados en máquinas de matar.

Neste contexto espacial coloca Ammaniti a protagonista da novela que, con unllas afiadas, intentará sobrevivir xunto co irmán, coa esperanza de que no continente a xente non morra aos catorce anos. Calabria seméllalles a terra prometida. Se cadra tampouco alí hai xente adulta, mais para os cativos representa o horizonte de esperanza para seguir loitando. É a utopía que renace no estourido dun mundo rexido pola morte.

A novela é asemade a historia dunha arriscada viaxe, unha odisea fuxindo da morte, e unha novela de formación, de iniciación á vida, nomeadamente para Anna que, na fuxida do virus, experimenta o cumprimento das leis biolóxicas, a arribada da puberdade coas súas reclamacións hormonais que son ao mesmo tempo o aviso agoreiro da pronta chegada das manchas vermellas da doenza. Mais tamén entre a degradación e a barbarie hai un lugar para a experiencia do amor. A novela está rodrigada nunha exposición clara, nun bo deseño dos personaxes e na relación intertextual  con moitos outras novelas como Lord of tehe Flies de W. Golding ou The Road de Cormac Mccarty.

 

(Texto publicado no xornal El Correo Gallego de Santiago de Compostela. Para ver o orixinal premer aquí)

A comida como materia literaria

Diario de comidas

Xavier Rodríguez Baixeras

Galaxia 2004.

329 páxinas

(Libros de fondo)

 

Non semella doado vencellar un relato literario ao acto cotián da alimentación. Inténtouno, e na miña erstima, con loable resultado, Xavier Rodríguez Baixeras, un poeta de longo percorrido e abonda experiencia no eido lírico, que con este Diario de comidas fai a súa estrea como escritor de prosa. X. Rodríguez Baixeras é un verdadeiro amador da comida, unha circunstancia persoal na que acredita o comentarista porque tivo a ocasión de contemplar o escritor fóra de si diante dun prato de carneiro. Neste título da Editorial Galaxia, o escritor comparte co lector as experiencias desa faceta fundamental da súa vida, o pracer de comer, a exaltación dos sabores como cultura e como arte. Tratar o mundo da comida dunha maneira literaria, rescatando sensacións e experiencias gustativas amoreadas ao longo dos anos. Velaquí as metas e obxectivos que Xavier Rodríguez Baixeras se propón nesta obra  coa que nos pretende agasallar coas dúas grandes paixóns da súa vida: a cociña e a literatura.

Estructura o autor o libro baixo o formato dun diario desenvolvido ao longo de 2003, precedido dunhas notas culinario–culturais froito dunha viaxe a Estambul realizada en xaneiro de 2002. Un formato de diario elixido non por casualidade, senón porque este lle permite ao escritor reconstruír a memoria de gustos e sensacións, suturada a un entorno cultural.

Diario de comidas non é un libro de cociña, un receitario ao uso de pratos e viandas, senón un verdadeiro texto literario, capaz de transformar a experiencia culinaria, o universo visíbel ou agachado que a rodea, en materia literaria. É unha viaxe polos rituais da nutrición para achegarnos o agasallo da arte da boa mesa coa súa inmensa variedade de sabores que afunden as súas raíces  en substratos culturais, tamén moi diferentes. Na viaxe recrea o autor múltiples experiencias culinarias das que  se enchoupou en Turquía, Cataluña, Galicia, Portugal e Italia nomeadamente. Mais, xunto coas viandas, Xavier Rodríguez Baixeras fixa a súa ollada en moitos outros tópicos e circunstancias, uns literarios, outros, máis profanos. Comentarios e reflexións verbo de libros, viaxes, encontros, entrega de galardóns literarios, vilas e cidades. Abríndolle tamén a memoria á presenza  lembrada dos seres queridos xa fenecidos.

Paira sobre este persoalísimo diario o inquérito sobre a relación entre arte e comida: ¿Ata que punto a arte culinaria é comparábel ás consideradas Belas Artes? O autor mantén sen ningunha vacilación  que a cociña é un arte por mor da súa capacidade evocadora que nos leva, moitas veces sen nos decatar, cara a mundos que xa abandonamos. É este sen dúbida o trazo característico e definitorio deste Diario de comidas: a relación da comida coa súa contorna cultural. Endalí que, á par da descrición de pratos e viandas, viaxe tamén polas páxinas deste diario unha manchea re reflexións culturais, literarias en especial. Ademais de todo isto, X. Rodríguez Baixeras defende a tradición gastronómica fronte ao imperialismo uniformizador e estandarizado da posmodernidade que se traduce na perda da comida elemental, substituída polo fraude das pizzerías- sería o caso de Italia- ou da comida rápida con sabores uniformes.

 

Xavier Rodríguez Baixeras

Fermoso libro pois, aliñado coa clara vontade estilística dun poeta e dun gorentador de amizades e viandas ( “ a única persoa capaz de chorar diante dun prato de comida”, en expresiva definición de Méndez Ferrín ). Un agasallo de grande poder evocador, un canto á sensualidade de recendos e sabores que eflúen da inmensa e máxica variedade culinaria. Gozamos pois sensorialmente da comida e, ao mesmo tempo, gorentámola como materia literaria. Todo isto é este debut na prosa de Xavier Rodríguez Baixeras.