RELATOS DESIGUAIS. POR MUNDOS DE ABRAIO

Bonus Track

Rosalía Fernández Rial

Editorial Galaxia, Vigo, 2018, 162 páginas.

    

   Bonus Track é o título da estrea na narrativa de Rosalía Fernández Rial cunha obra en solitario. Unha escritora que, ata o de agora, ten cultivado primordialmente a poesía, con algunha incursión no eido do ensaio. Un debut no que a autora se decantou  polo relato de mediana extensión. O título da colectánea  indica, xa desde a entrada, que a música, as letras das cancións, actúan nestes relatos como elemento que amalgama a moitos deles, e como fío condutor  das súas tramas narrativas.

Alude ademais a algo importante para a escritora: cando na existencia semella que xa nada cómpre agardar pero, de xeito inesperado, aparece ese bonus track, esa pista adicional que nos permite recuperar a derradeira posibilidade ou esperanza. Rosalía Fernández Rial aventúrase, xa que logo, por primeira vez nas augas rápidas e de curto calado do subxénero do relato curto, no que, recoñecendo que o habitat natural das escritoras profesionais é o terreo da ficción, literaturiza temáticas moi diversas, se ben tiradas todas elas da vida cotiá de hoxe en día.

Nas mesmas, o lector atopará moito alcohol, raias, maría, traficantes, tipos celosos, unha espelida carterista, infieis, transexuais, resacas, inutilidades funcionais, a precariedade laboral, a violencia no seo familiar vista desde os ollos dunha nena…

Aínda que bastante desiguais na súa gordura diexética, os vinte e dous contos que se compilan no volume, son na súa meirande parte historias con nó, con nervadura, nos que a autora é capaz de crear mundos sorpresivos, abraiantes e inesperados. Outros, moito máis febles, carentes da suficiente substancia e de potencia fabuladora, incapaces de rebentar a indiferenza lectora. Saliento algúns dos que máis me chamaron a atención: “Só tambor”, un relato contra a xenofobia; a vítima dunha agresión racista lembra a pelexa que tivo contra uns salvaxes galegos, mentres na súa cabeza retumba o son do tambor da súa orixe; “S.O.S”, un relato no que, tomando como fío condutor a Manuel Antonio, dous tipos fanse amantes grazas á filosofía poética e a poética filosófica; “Oe como vai?”: a muller maltratada que foxe do seu verdugo no bus urbano e libérase da escravitude axudada pola empatía dunha cubana e o libro El reino de este mundo de Alejo Carpentir; “Amalia Spray ou Lili Marleen”: a biografía sentimental dunha moza graffiteira que a pinta nos muros da cidade, tan amante do pracer do sexo como do risco; “Bailando as rúas”: o pulso invencible da potencia coral dunha manda de cativas para salvar dos matóns á nena lobo; “A máis linda”: o agasallo materno da corda para que a filla xogue, convertida en látego polo pai para golpear á nai.

 

Rosalía Fernández Rial

Relatos en xeral bastante narrativos, pero que pretenden reproducir sensacións e reaccións internas dos protagonistas máis ca unha torrenteira de accións e acontecementos. Esta forma de narrar ten que se acubillar por forza nunha prosa concentrada, de frases breves, con abundancia de elipses, xa que este subxénero, se por algo se caracteriza, é por non obviar as cousas, narradas con palabras xustas e esixíndolle ao lector que encha o elidido. Habitados pola música que é, sen dúbida, a grande tecelá destas historias, máis que as derradeiras esperanzas que agroman nalgúns desenlaces, pero están ausentes noutros. Textos ateigados, por veces en demasía, de letras de cancións, un trazo, porén, coherente co título do libro. Unha prosa enramada  en primores líricos sérvelle de apropiado atavío a esta ampla colectánea de relatos breves de desigual calidade

(Texto publicado o día 19 de abril de 2018 no xornal Faro de Vigo)

A LOITA DAS DE ABAIXO

O xardineiro dos ingleses
Marcos Calveiro
Editorial Galaxia, Vigo, 2017, 440 páxinas.

Marcos Calveiro que, como narrador para adultos nos tiña acostumado con novelas da chamada narrativa histórica, en O xardineiro dos ingleses cambia de rexistro e achégalle ao lectorado galego unha novela social e política na que homenaxea á xente do común, nomeadamente a elas, ás lavandeiras de Vilagarcía, e a súa loita, a loita dos e das de abaixo. Nunha novela na que desenvolve varias tramas, o autor a través dun documentado percorrido pola localidade rende homenaxe á vila que o viu nacer, recuperando en clave ficcional boa parte da súa historia ao longo da primeira metade do pasado século. Constrúe así un inmenso friso literario, unha novela polifónica e coral que recrea con fina textura os fíos vitais de personaxes singulares que se distinguiron pola súa inhumana crueldade, e outros, os do común, as vítimas inmoladas ou esquecidas.
Alternando pasado e presente, a novela comeza cando o narrador Modesto Filgueira profana un cemiterio en Rubiáns, o Cemiterio Naval Inglés. Nese camposanto atopa unha tumba anónima, a número 1. Ese achado será o detonante da novela. Desentrañar o misterio dese sartego e recuperar as vidas de Delia Cores e do seu fillo Edelmiro, o coidador do camposanto durante moitas décadas. O narrador faino manexando varias tramas nas que presenta a chegada das armadas inglesa e alemá á Arousa Bay pouco antes da Gran Guerra; a relación dos mariñeiros, un inglés e outro alemán, con Delia Cores, unha moza da contorna, as leas e tirapuxas dos servizos de espionaxe das dúas potencias, o nacemento de Edelmiro, froito da paixón amorosa de Delia e o mariñeiro inglés.

Marcos Calveiro

Finalmente dúas longas secuencias na que a trama se focaliza “no tempo dos vencidos”: na infamia e barbarie fascista, na morte que estragou Vilagarcía, cegándose nos más humildes, nos de abaixo. Entremedias, múltiples referencias a personaxes históricos que viviran ou estiveran en Vilagarcia, entre eles, Lorca e La Barraca, que converten esta peza de Marcos Calveiro na novela de Vilagarcía.
Mais sobre todo a novela destapa non só a barbarie falanxista que se fixo dona da vila, senón moitos episodios de altruísmo, camaradería, aldraxes e vinganzas dos que son actantes os más humildes, a Vilagarcía doente. Elas e les son os verdadeiros protagonistas da vida da vila e do romance de Marcos Calveiro. Sobre eles, a Vilagarcía dos acomodados e das madamas, as dos fachendosos falanxistas donos de vidas e corpos. O autor recupera desde a ficción, sobre todo a historia deses perdedores, e ficcionaliza o feito da súa vinganza inexorable porque non había outra forma de facer xustiza. É entón cando o estilo dunha prosa coidada mais sinxela estoura en brincos épicos que nos achegan á epopea das lavandeiras do río Con, mulleres insignificantes, afoutas na súa desgraza. Xa que logo, unha nova novela do martiroloxio galego, publicada abondos anos despois da aprobación da lei da Memoria Historica, sen que se teña feito xustiza. Son a literatura e a historia as que cumpren con esa tarefa.

(Texto publicado no suplemento ProTexta da revista Tempos Novos, en marzo de 2018)