UNHA NOVELA VERDADE

Nova Nursia

Héctor Cajaraville

Edición Xerais, Vigo, 2018, 343 páxinas

 

Nova Nursia, a última achega en narrativa de Héctor Cajaraville, é, desde o punto de vista literario, unha fusión de xéneros: biografía e ficción. Un amplo relato no que o autor toma licencias que rebordan o rigor histórico e que non renuncia a ser novela, subxénero do que o autor tira tanto a mecánica, a arquitectura construtiva, como unha manchea de recursos. Unha irrupción da realidade na ficción que xa ten carta de natureza no sistema literario galego e está a ampliar o concepto de novela ata desembocar na novela-verdade. Emporiso, Nova Nursia, o relato  sobre a vida de Frei Rosendo Salvado en Australia e a través dos seus longos periplos por Europa, máis que novela biográfica é biografía novelada, xa que na mesma posúen máis presenza os trazos biográficos do que o fan os narrativos. As bases biográficas verbo do frade bieito son reais, pero sobre elas o autor ergue un relato ficcional.

Esta novela-vedade estéase nas memorias que escribiu o mesmo Rosendo Salvado. O seu propósito é amosar e reivindicar a figura do frade bieito e o seu labor poliédrico, pouco e mal coñecido en Galicia, e case sempre para refungar do mesmo polo asunto dos eucaliptos, esquecendo que as sementes que Rosendo Salvado  enviou a Galicia, non foron as primeiras nin as únicas. Nado en Tui en 1814, optou coma os outros catro irmáns por facerse frade na Orde de San Bieito; e logo de moitos contratempos na súa formación, renuncia a vida de reclusión no mosteiro e marcha de misioneiro a Australia, un territorio apenas poboado e que empregaba o goberno inglés para se desfacer de moitos dos engaiolados nos cárceres da Illa. Rosendo, tras moitos atrancos e, funda a misión de Nova Nursia, convencido da necesidade que teñen os aborixes de seren parte do mato que lles deu acubillo e sustento desde que teñen memoria. Antes que adoutrinar, a prioridade do frade bieito -nomeado tamén bispo dos salvaxes- será darlles alimento e defendelos fronte aos atropelos dos europeos.

Se algún mérito ten o labor de Salvado é o de ser afacer ao estilo de vida dos aborixes: aprende as dúas linguas que empregaban os nativos, foi un experto curandeiro, adopta a cultura da xente que lle rodea, viaxa a Europa para obter  novos cooperadores e axudas económicas. Todo o que matiza e realiza faino a prol dos “salvaxes”, defendendo sempre a prioridade de alimentar antes que adoutrinar.

 

Héctor Cajaraville

Héctor Cajaraville ergue a novela desde una perspectiva reivindicativa do personaxe, e estea a súa escrita nunha estrutura dual: alternan as secuencias onde un narrador en terceira persoa informa dos comezos, progresos e dificultades na creación de Nova Nursia, con outras nas que o protagonista escribe a un seu amigo da infancia, Domingos Pires, misivas nas que describe as súas preocupacións e angueiras, así como as crenzas e costumes dos poboadores do mato. Estas e outras moitas engádegas que achega o autor, converten este libro biográfico e reivindicativo nun engaiolante relato de aventuras arredor dun heroe: Rosendo Salvado, bispo dos “salvaxes”.

(Texto publicado na revista Tempos Novos, número 259 de decembro 2018)

MOVIE ROAD DE NOSO

 Tres pintores

Cid Cabido

Edicións Xerais, Vigo, 2018, 101 páxinas.

 

1. Cid Cabido é un dos poucos escritores da narrativa de noso que se fai agardar. Unha obra narrativa pouco prolixa e o convencemento dos lectores de que do seu enxeño pode rebentar en calquera intre algo distinto, converte cada nova entrega do escritor nado en Xunqueira de Ambía nun festín gorentoso e moi especial, en algo distinto. Cando o lector penetra nun libro de Cid Cabido, debe sospeitar que se inmisce nas contornas do humor, da retranca, da esmorga, ou nunha escrita alimentada en evidencias que, polo feito de selo, acostuman chamarnos a atención. Mais o propósito do escritor non deixa dúbidas: o desenmascaramento social, estrullar os significados velados e proxectalos diante dos lectores,rescatando mesmo o valor da incoherencia, como se o escritor lle quixese facer un caneo ao lector.

En Tres pintores Cid Cabido foxe máis unha vez  da macronovela, do relato narrativo, entendido como “un país  para instalarse” e vivir no mesmo con desafogo e confort. E aínda que en menor medida que en Grupo abeliano, alicerza a novela nas raiceiras subversivas  do evidencialismo e na carallada, se ben con pouco ruído. A novela narra a aventura de tres amigos, tres  vigueses bohemios por excelencia das Travesas que, nunha noite na que se atopan sen se citar coma sempre, deciden saír de viaxe, unha viaxe errática cara a París por exemplo, nun vello Renault-8, financiando a mesma desde a súa economía de supervivencia, procurando a vidiña como puidesen. Auténticos viaxeiros que, como din os taoístas, non saben cara a onde van. En Santiago  esquecen os poucos cartos que un deles pensaba apañar. Chegan a Ovieu e alí despregan unha habelenciosa batería de recursos de supervivencia para casos extremos, sen descartar algunhas pillerías, para continuar a súa accidentada viaxe para ver mundo, pero de retorno a Vigo.

A novela reflicte os ambientes nos que estaba instalada a xeración invisible que nos anos oitenta xa se sentía afastada das ideoloxías militantes e das loitas contra a ditadura, e se asenta comodamente nunha vida bohemia, pseudo intelectual e esmorgante. Malia a súa brevidade, achéganos unha imaxe crítica dese tempo xa afastado e dalgúns dos seus personaxes.

 

Cid Cabido

Emprega de novo o autor o truco de humor e da ironía, se ben sen tantas paridas  graciosas ou grandilocuentes coma noutros libros. Personaxes planos que viven o día a día sen programación, arrastrando a súa desenfadada realidade polas páxinas do relato.Non é este un libro de prédicas, senón da narración duns  feitos máis ou menos novelescos. Emprego da primeira persoa que aveciña a historia ao lector. Un rexistro coloquial neutro e monocromo. Cid Cabido foxe á mantenta do intimismo, do lirismo, dos requintes estilísticos, das descricións de ambientes, espazos e persoas. O autor empuxa a ficcionalidade ata o límite, sen alienarse na linguaxe. Eis algúns dos trazos desta “novela breve de tipo breve”, con todas as marcas do escritor ourensán.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 17 de agosto de 2019)