Desde a terraza

Terraza

Fran Alonso

Edicións Xerais. Vigo, 2017, 76 páxinas

 

Ollar a vida desde a terraza. Eis a sustancia e o vórtice textual de Terraza, o último poemario de Fran Alonso, autor dunha obra importante tanto en narrativa como en poesía. Un macrotexto no que o escritor vigués se mergulla de cheo nas pucharcas máis desacougantes das sociedades urbanas contemporáneas, para amosarnos a penuria infinita e polimorfa das súas paranoias, miserias, soidades ou escravitudes. Un macrotexto que se prolonga arestora en soportes de sempre, en libros de papel e tamén  no dixital, no twiter ou anexando códigos QR.

A voz poética do seu último poemario, desde a mesa da terraza dun bar, contempla o andar da vida cotiá. Convértese así a terraza nun periscopio privilexiado desde o que o falante lírico, o home do caderno, fai de cronista do que contemplan os seus ollos -un axente dos servizos de intelixencia dun exército literario-, testemuña do cotián: dos grandes desexos e das pequenas satisfaccións; dos “desenganos con sabor mentolado”, da impudicia dos cus narcisos que montan nas motos que corren cara a ningures. Homes solitarios; a espreita indisimulada dun vello; coidadoras de ocasos; adolescentes escravos das teclas dos seus móbiles “como se fosen os fíos das súas vidas”; mulleres con expresión de fastío, xubilados que non saben que facer. Non falta ao reclamo da terraza a vida animal: as pombas teimosas e afoutas, os ácaros nos seus paseos parasitarios, os pardais algareiros, a insufrible contumacia das moscas. No entanto, non acuden as vítimas da crise, os parados. Eles e elas son xente sen terraza.

 

Fran Alonso

 

Poesía realista, da experiencia, mais non itimista. O poeta conta, describe, interpreta, non canta. Con sobriedade e ironía por veces e cunha linguaxe que tende ao coloquialismo. Versos libres, alleos aos vestiarios convencionais, mais sen renunciar á forma, ao ritmo interior ou de significado nos seus múltiples niveis: ideas, tonalidades, imaxes de forte dinamismo expresivo. Metáforas moi suxestivas e orixinais e algunha afortunada instrumentación fonética (“lentes de lenta lentura”, p. 62). Poemas trasidos de expresividade que decorren o veo da realidade, falándonos sinxelamente da vida engastada no tempo que tamén é o que axexan os ollos curiosos desde unha terraza.

 

(Texto publicado no xornal El Correo Gallego de Santiago de Compostela. Para ver o orixinal premer aquí)

Vivaces e vivenciais. Minúsculas alfaias literarias

O alfaite portugués

Xavier Senín

Editorial Galaxia, Vigo, 2016, 200 páxinas

  Xavier Senín, autor de O alfaite portugués, é un escritor cun currículo profesional vencellado ao mundo do ensino e do libro  como editor, tradutor e dinamizador cultural e mesmo institucional en varios gobernos galegos. Neste volume achégalle ao lector noventa relatos curtos que tiveron un nacemento xornalístico: apareceron publicados ao longo dos anos nas páxinas dun xornal galego. Polas esixencias da súa orixe, unha das súas principais características é o formato curto. Prosas moi breves que non chegan ás dúas páxinas impresas, compartindo, xa que logo, varias das peculiaridades do subxénero coñecido como microrrelato. En efecto, son textos con arquitecturas narrativas completas e breves, de grande intensidade expresiva, con argumentos definidos ou implícitos -por veces focalizados a través do título-, estruturas proteicas e marcas de coñecemento, demandadas pola condensación, que o lector debe percibir. Diverxen, porén, das microficcións  nos desenlaces que nas prosas de Xavier Senín non son inesperados con relación ao suceso narrativo; non quebran pois ningunha expectativa lectora ao respecto dos seu desenlace.

Un monllo, mais non pequeno, de narracións concentradas ao máximo, moitas delas fermosas como teoremas e nas que o autor se converte en cronista da realidade, dun tempo vivido, lembrado, escoitado ou soñado. E nas que o lector atopará unha imaxe estritamente narrativa da vida, allea a apólogos, a reflexións didácticas e moralizantes que, de ser o caso, o lector poderá tirar por si mesmo. Pequenos cadros ou estampas poboadas por unha manchea de historias sobre todo dos tempos idos, dos vellos costumes, con temas moi variados, narradas cunha mestura de humor e saudade. E coa presenza dun espazo mítico en moitas delas, Lobeira, onde, como tal, viñan petar na porta os pobres de pedir, e sobre o que o escritor deita unha ollada saudosa, con homes, mulleres e rapaces do común; outros coas súas teimas e peculiaridades ás que o autor eleva, se cadra sen se decatar, á categoría de símbolos.

 

Xavier Senín

Escrita, pois logo, de recuperación para soster coa súa serena densidade lingüística a memoria e a materia dos devanceiros; como se fose unha radiografía branca, pero sensible das querenzas, oficios, festas, usos e tradicións, impenetrables á roda do tempo. Relatos ademais nos que sobrancean pegadas da oralidade, como se estivesen contados e escoitados en noites de taberna ou á calor do lume da lareira. Prosas vivaces e vivenciais nas que X. Senín detalla teimas, experiencias, sabedorías, traballos, enredos, raposadas, trasnadas de cativos ou de xente con anos. Historias de estrutura moi elemental, pero que na súa sinxeleza, e salvando todas as distancias que sexa necesario salvar, se achegan ás fórmulas literarias consagradas en Cousas por Castelao. E aínda que se poida pensar que o libro é unha revoeira  de imaxes, lembranzas e anécdotas, un material posiblemente intranscendente, non deixa de ser menos certo que, no seu conxunto, axudan a coñecer a idiosincrasia  dunha colectividade como a galega, e algúns dos seus trazos máis definidores: o apego ao chan materno, o humor, a agudeza de enxeño, a retranca e a ironía, o avivamento mental. Un subxénero que cadra preto do anecdótico, se así se pode chamar, que foxe do preciosismo lingüístico; escritos con escaso e laxado artificio, non exentos, con todo dunha lingua literaturizada que estala con frescura, limpeza e orixinalidade, e que cumpren  coas esixencias que o mesmo Blanco Amor lle demandaba a esta caste de narrativa; ser anécdotas de primeira man e escintilar nas mesmas a intelixencia e o enxeño. Xa que logo, pequenas pezas narrativas que son asemade minúsculas alfaias literarias.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o día 9 de marzo de 2017)

Carlos Casares: os últimos agasallos

Carlos Casares

Tal día como hoxe, o 9 de marzo de 2002, finaba en Nigrán Carlos Casares, un dos grandes contadores de historias da literatura galega; os escritor ao que lle está dedicado o Día das Letras Galegas deste ano. Non se ía, porén, a súa memoria porque a súa obra permanece viva entre nós.

En lembranza da persoa e do escritor, reproduzo unha breve ollada que sobre Carlos Casares publiquei o día 18 de marzo de 2002, no Suplemento “Correo das Culturas” do xornal El Correo Gallego de Santiago de Compostela:

“Os últimos agasallos”

En espera desa súa derradeira novela, O sol de verán, xa impresa e que nos din que estará publicada a finais deste mes, os últimos agasallos de Carlos Casares foron a biografía do padre Sarmiento, unha das moitas que saíron da súa pluma, rematada de imprentar o pasado día 5 de decembro, e unha carta coa súa sinatura na que o director de Galaxia lles expresaba aos amigos da editora os seus desexos de que o ano 2002 fose o máis venturoso posible. O escrito de Carlos Casares acompañaba a un dos minilibros de Galaxia, en concreto á pequena biografía de Fermín Penzol, escrita por Ramón Piñeiro.

Xa non volveremos recibir máis agasallos asinados por este grande admirador de Vicente Risco e de Ramón Piñeiro, e un dos grandes nomes da literatura galega. Quédannos as súas obras, a mellor maneira de perpetuarse, de vivir no corazón e na mente dos lectores. Dalgunha delas falamos no seu día nas páxinas dos xornais desta casa. A última, Un país de palabras (1998).

Como homenaxe modesta e insignificante  a un dos mestres da arte da narración, rescatamos algunhas das liñas do que no seu día, o 11 de febreiro de 1999, escribimos verbo do libro de Casares: “Non deixa de ser sorprendente que un libro coma este, de difícil catalogación e sen o apoio dunha especial campaña promocional, se manteña semana tras semana no primeiro posto das listas das vendas dos libros galegos. Chocante pero estimulante ao mesmo tempo, porque unha obra que non é narrativa no sentido rigoroso, gáñalles a partida a aqueloutras máis literarias, de creación de mundos ficcionais…” Un país de palabras é unha miscelánea milagreira porque, case de xeito taumatúrxico, o autor é capaz de xuntar en perfecta harmonía unha chea de cousas.

Mestura doutrina e ensaio literario serio, aínda que rebaixado e alixeirado, como ten de ser, coas anécdotas, con esa fervenza de anécdotas que abrollan na memoria ou no maxín do escritor, con inesperada/esperada habelencia e con esa facilidade para converter en verosímiles os produtos da capacidade fabuladora, as historias certas ou non, que isto tanto ten, tornadas en verdadeiras que o autor lle atribúe á facultade  narradora do amigo Basilio Losada. “Carlos Casares sempre escribe contando. Narracións claras e diáfanas, nunha linguaxe sinxela, pero pulida e cunha sintaxe afastada de calquera complexidade, fan deste libro un pequeno prodixio de comunicación”.

Iso foi o que daquela dixemos. Algo semellante reiterámolo hoxe sobre a obra enteira do narrador recentemente fenecido”