Le soir sur la lagune*

Venecias

Paul Morand

Tradución de Alejandro Tobar

Editorial Hugin e Munin, Colección XX, Santiago de Compostela, 2012, 172 páxinas.

 

 

Venises (1971) que aparece arestora traducida ao galego por Alejandro Tobar, foi escrita por Paul Morand en Suiza onde sufría a depuración  por ter sido diplomático do goberno de Vichy. Alí, vivindo das castañas, escribe as súas obras mestras, cunha escrita núa, afiada e nun “tempo plano”. Morand agasállanos nesta obra cunha recreación de Venecia e un retrato do artista actual, co pano de fondo dunha cidade irrepetible, para enxergar o verdadeiro significado da beleza, o tributo dun home moi cultivado a un mundo que se afundía con moita máis celeridade que a propia Venecia.

Retrato de Paul Morand

Venecias son relatos de vida  sen unha directa relación entre si. O autor recrea na súa escrita o mundo veneciano desde as viaxes en compaña dos pais nos primeiros anos do século  XX -Italia daquela foi para el como o corpo dunha muller- ata o seu adeus a comezos dos setenta. Revisión, pois, da vida dun home culto e refinado desde as perspectivas  das súas estadas na cidade. A prosa insinuante, ateigada de pingas de ironía, fai de Venecias a mellor guía para recorrer Venecia ou soñar con ela.

* Texto publicado o día 31 de maio de 2012 no sumplento Faro  da Cultura, páxina VII, do xornal Faro de Vigo

A Trabe de Ouro 89

A Trabe de Ouro

Publicación galega de pensamento crítico

Dirección: X. L. Méndez Ferrín

Sotelo Blanco Edicións, Santiago de Compostela, 2012, 150 páxinas.

 

Máis unha vez, acode puntual á cita co lectorado que gorenta do pensamento crítico, a Trabe de Ouro que así acada o número 89, correspondente ao primeiro trimestre do presente ano. Contra vento e marea e para lectores desexosos de gabear pola abas e encrucilladas do pensamento crítico. Eles son o verdadeiro ancoradoiro da publicación. Contra vento e marea no medio de escura calixeira das institucións oficiais galegas e da engrenaxe do sistema que arestora ten sometido, na súa orde imperial e globalizadora, a todo o planeta.

Para ese sistema uniformizador seguen a ser rosmóns e maledicentes libros e publicacións esteados no espírito ceibe e combativo. Espírito que atopamos xa nas páxinas introdutorias, nas que se editorializa sobre a figura de Paz Andrade, co gallo da celebración do Día das Letras Galegas, dedicado este ano a lembrar a figura dun “alto pensador económico-social…un resistente teimudo ao franquismo e que denunciou publicamente a insuficiencia do estatuto de Autonomía”.

Nútrese a Revista, e aléitanos asemade a todos nós, coas súas habituais seccións: Cuestións, Acoutacións, Textos e  Publicacións. Na primeira das mesmas escribe Marcial Gondar Portasany sobre lingua, cultura e saúde, co obxectivo de “xustificar como a lingua e a cultura dun pono poden ser utilizadas como instrumento terapéutico”. Poden e “deben”, engade Marcial Gondar nun estudo teórico, mais alicerzado nun traballo de campo que apela a presupostos epistemolóxicos da Gramática da sedución ou linguaxe emotiva. Anxo Angueira retrocede a Sarmiento, ao “océano Sarmiento”, en concreto  á obra do bieito pontevedrés Coloquio de 24 gallegos rústicos, analizado ata o de agora só baixo o aspecto lingüístico. Para o novelista e estudoso da nosa literatura o Coloquio é, e así o demostra, “a primeira pedra, o alicerce, a base a partir da cal se foi construíndo o edificio da literatura galega  contemporánea” (páxina 39).

Francisco Sampedro, un filósofo galego de caste, reflexiona sobre o marxismo e a cuestión nacional, unha achega breve na que, admitindo que en Marx non hai unha teoría sistemática sobre a cuestión nacional, demostra que, con todo, Marx defendeu o principio de autodeterminación, “cinguindo o seu alcance e lugar aos obxectivos do movemento obreiro” ( páxina 51). Asemade, sobre marxismo e independencia escribe o sindicalista Ricardo Castro Buerger, noutra pequena análise na que amosa como tarefas básicas a recuperación da identidade nacional e a recuperación da identidade de clase.

X. L. Méndez Ferrín

De por parte, noutras seccións deste número de A Trabe de Ouro camiñan e chegan ata nós estudos de Xabier Cordal (“Os libros arden mal”); Enzo Traverso (“Da memoria e os seus usos críticos”); Carmen García Cela (“A realidade pasmada do poder da imaxe”); Newton Sabbá Guimarâes  (“A arte no conto em Xosé Neira Vilas”. Miguel Anxo Seixas Seoane edita un poema inédito de Paz Andrade, “Canto en catro ao Conde de Andrade”.

As recensións de publicacións con achegas de María González Salpurido, María Dolores Villanueva Gesteira, Luís Cochón e Francisco Fernández Rei pechan este número de A Trabe de Ouro, no que, porén, boto en falta ese espazo final “Censura democrática”. Ausencia que nos faría contentar se no comezo deste ano 2012  a censura tivese desaparecido, aínda que sospeito que soamente está durmida  ou desta volta non atopou materia que reprobar ou expurgar

“A súa intacta forza comunal”*

Iria

Anxo Angueira

Edicións Xerais, Vigo 2012, 327 páxinas.

Entro nesta Iria de Anxo Angueira e a súa substancia e feitura fan abrollar reminiscencias daquel canto á solidariedade que son os versos de O valo de Manselle e das historias de Pensa nao das xentes de Sernanselle, a aldea desde a que se enxerga o río Ulla enchendo e devalando coas marés da Arousa. Iria  é outra novela poderosa que amplía o escenario e nos leva a horizontes temporais máis próximos a nós, a finais dos anos sesenta. Outro libro comunal e novela  igualmente de inmersión, de esperanzas, loitas, epopeas.

Tres fíos narrativos conflúen no romance:  a narración das navegacións do  Iria, un vello galeón, no que fai vida o seu patrón que se nega a meter motor, e fende os lombos do Ulla, vibra e funga contra a fervura ou a negrura do mar da Arousa. As

navegación do Iria, símbolo do protagonismo coral dos homes e mulleres do mar, desas mulleres sobre todo que como Maria a barqueira son emblema de todas as resistencias. O contrapunto son os traballos e os traballadores dos canais de

regadío nas  marxes do Ulla. Unha obra inútil da colonización interior, ladroízo que lle come o pan e as leiras aos labregos e explota os operarios. Entre estes dous bloques e punteando a sucesión de acontecementos ata a folga dos obreiros, a revolta d

os labregos e a celebración do Día da Patria Galega, as historias de afogados. O autor, falando en primeira persoa, achéganos aos afogados no río, no mar de area e no mar da Arousa. Traxedias que enloitan os fogares de humildes mariñeiros e cuxa terrible m

Anxo Angueira

úsica tocan as campás do Ulla e da Arousa.  Confórmase así un inmenso friso literario no que as comarcas do Ulla e da Arousa aparecen reflectidas en toda a súa autenticidade labrega ou mariñeira, con todos os seus oficios, soños, traxedias, amores, loitas. Homenaxe pois á  “intacta forza comunal”. Iría convértese así no grande romance das terra do Ulla e da Arousa, grazas tamén a narrativa fondamente lírica dun texto que zumega literatura, transgride a norma mergullándose de cheo nos dialectalismos e usos e variantes gramaticais da fala popular das terras de Laíño. Un galego enxebre que estoura nas mans do autor nun festival de topónimos, sons naturais, insólitas metáforas, intertextualidade, recorrencias. Unha regalía para o entendemento, o corazón e os sentidos

* Texto publicado o día 24 de maio de 2012 no  suplemento “Faro Cultura”, páxina  VI, do xornal Faro de Vigo

Amélie Nothomb: elocuente obesidade*

Una forma de vida

Amélie Nothomb

Tradución de Sergi Pàmies

Editorial Anagrama, Barcelona, 2012, 146  páxinas

É a novelista francesa menos francesa de todas as que empregan o francés e a que máis libros escribe ao ano. E faino con tenacidade, como vítima dunha compulsiva bulimia. É  Amélie Nothomb, a “sale gosse”, a tipa mala da literatura francesa, un dos fenómenos literarios máis interesantes das últimas décadas, porque sabe conectar con abraiante complicidade cos desacougos do noso tempo, reflectindo ao mesmo tempo as súas perennes teimas. Unha delas ten que ver co seu propio corpo: foi anoréxica desde os trece deica os vinte e un anos.

A. Nothomb é desde hai moito tempo epistológrafa convertida en escritora e a súa última novela traducida en España, Una forma de vida (2012) pon a proba o seu enxeño epistolar e a súa destreza como narradora. O seu costume de responder as misivas dos lectores está na orixe da trama que reproduce na ficción de Una forma de vida. A novela, en efecto dá comezo cando a novelista Amélie Nothomb recibe e le unha carta dun soldado americano, Melvin Mapple, destinado en Iraq desde o inicio da guerra. Así empeza entre os dous unha relación epistolar que nos descobre desde a primeira carta a enfermidade que na fronte da batalla contraen non poucos soldados USA: non unha vergoñenta enfermidade venérea senón a obesidade. Nos seis anos de contenda o soldado Mapple leva engordado cento trinta quilos. El e outros compañeiros comen e recomen para non morrer. O lector que accede a este espistolario, entra nun estado de shock porque a correspondencia contorna un relato alucinante. O soldado Mapple identifica a súa obesidade con Scherezade, cunha fermosa muller derreada encol do seu corpo.

Os soldados americanos obesos son en Iraq á vez a mellor diana e os sabotadores, porque lles saen caros ao exército: comen en cantidades arrepiantes, cada mes deben cambiar de uniforme, en gastos de saúde e xudiciais a súa factura é moi elevada porque son obesos por culpa de Bush. Coa comida é pois como mellor sabotan  o sistema. Pero a obesidade do soldado Mapple ten ademais un sentido e un obxectivo: incharse cada vez máis ata converterse en Body Art que amose diante do mundo o espanto da guerra. É a elocuencia da obesidade levada ata o esperpento que fai gorentar desta novela e tamén nos obriga a meditar. Cavilar sobre o problema do corpo, sobre a Body Art, sobre o horror e a demencia da guerra.

É quizais a novela máis metaficcional de A. Nothomb polo seu carácter autorreferente. E recupera ademais o mellor da escritora belga: a crítica soterrada  que retrata de xeito descarnado os trazos dunha sociedade cada día máis aliena e entolecida.

* Texto publicado o día 22 de maio de 2012 no xornal El Correo Gallego de Santiago de Compostela.

Libro denuncia, libro esperanza

O neno can

Fina Casalderrey / Francisco Castro

Ilustracións de Patricia Castelao

Editorial Galaxia, Vigo, 2012, 61 páxinas.

 

 

A carenza de ferramentas para ler e valorar como cumpriría a literatura para nenos, impídenme, por decencia persoal, achegarme con máis frecuencia á literatura infantil e xuvenil, contribuíndo deste xeito, aínda que sexa minimamente, a súa invisibilidade. Fago unha excepción con este libro escrito a catro mans e vinte dedos -os de Fina Casalderry e Francisco Castro-  que lles dá voz a rapaces e rapazas de todo o mundo aos que se lles rouban a cotío os seus dereitos,  deturpanlles e degradanlles a súas existencias, e que os autores escriben a favor de UNICEF, a favor da igualdade, xustiza e a vida, como se nos di na promoción editorial do libro.

Fina Casalderrey

Para iso Fina Casalderrey e Francisco Castro tiraron dun maxín sen lindes, feito demostrado polas súas numerosas publicacións, un monllo de historias e nun proceso de elaboración, para min descoñecido, pero que penso que non é doado, fixeron confluír as súas sensibilidades. As ilustracións de Patricia Castelao ponlle imaxe e color ás vidas destes cativos, convertidos, pola destreza da autora e do autor traballando conxuntamente, nun alude de denuncias contra abusos e inxustizas dos que nenos e nenas son vítimas inocentes en todo o mundo, e que, polo xeral, acostuman deixarnos indiferentes, porque dá a impresión de que estamos xa inmunizados diante de tropelías e vexacións que asemella que de tanto velas ou escoitar falar das mesmas, xa non turran da nosa sensibilidade nin nos arrincan azos para rebelarnos.

Os cinco relatos que escriben Fina Casalderrey e Francisco Castro, son, porén, capaces de nos abraiar, porque na súa escrita e feitura os autores fuxiron da típica e tópica estrutura dos libros de contos infantís, moitas veces, lambetadas insubstanciais. Radiografías de intres vitais de nenos e nenas no seu vivir cotián, no medio da miseria. Como Aakesh, o neno can que morre de fame como Choiva, o seu cadelo. Como Nadim e a súa irmá Altair que sobreviven e son explotados limpando parabrisas ou recibindo bicos á forza –o seu inferno agochado- porque a rapaza xa ten corpo de muller. Como Kai, o neno da rúa, piollento, mais feliz por ter por fin un nome e de que alguén lle chame por el. O retrato de Leila, a nena de once anos, obrigada a casar, como as fillas do deserto, porque as cousas foron sempre así, capaz, porén, de dicir “non”, incapaz, con todo, de cambiar o mundo. E finalmente o intre feliz de Carlos, o neno paralítico que, por unha vez, non é discriminado pola súa doenza.

Francisco Castro

A autora e o autor con moita habilidade e oficio á hora de contar historias, ponnos diante das conxunturas dramáticas cun equilibrado realismo. Foxen á vez dos pormenores obscenos e noxentos, mais sen enmascarar a realidade e sen concesións aos sentimentalismo. As únicas pingas de dozura son as relacións, poderiamos dicir que “humanas”, que estes heroes marxinados establecen cos seus respectivos cans.

Unha linguaxe limpa, lixeira e clara é o instrumento axeitado para resaltar a sinxeleza expositiva deste libro, á vez de denuncia e de esperanza

“Iria”, homenaxe á lingua nacional

 Non é isto recensión nin comentario valorativo ningún –ocasión haberá para facelo- de Iria, a novela de Anxo Angueira que, moi ben enfornada, acaba de editar Xerais. É  a reprodución dalgúns fragmentos onde o galego estoura con todos os seus bríos, que están aí, nas súas entrañas, no seu xenio, na súa cerna desde que foi unha lingua prerromana, latina e medieval. Lingua literaria e lingua popular dunha nación con dous mil anos de memoria. A lingua de Iria é unha lingua xenerosa, ricaz e farturenta, que recupera a lingua oral, o rexistro familiar, dialectal, a toponimia secular e que as mans do escritor converte en galego literario, en transgresión, secasí, da norma estándar, á que, porén, respecta enriquecéndoa co emprego das variantes gramaticais, coa morfoloxía verbal da banda de Laíño e doutros lugares que xa resoaban entre os nosos clásicos.

Un festival, xa que logo da lingua, do idioma milenario, alleo ás deturpacións e castelanismos. Unha ferventía de topónimos, léxico labrego e mariñeiro, que nos asolaga, xaora, nun alto mar avalado de sensacións, figuras imaxinais  de embriangante fascinación.

Velaquí pois neste 17 de maio unha homenaxe á lingua de noso na escrita de Anxo Angueira.

……….

“Agora na proa, Lens e o mariñeiro envergan e arman a trinqueta e o foque nos estais do caperol e no da punta do bauprés. Largan escotas por couse para a empopada. Miguéns caza a escota da maior. O patrón, agora xa no leme, sen abadona-la paipa, corre  a argola cara a couse no varón. Miguéns repasa aparellos, cabos e nós. O rapaz asubía. Renxen táboas e relingas. O Iria por fin colle aire e respira, subindo na devalante e no nortiño. Foise a néboa e maila noite. Faise día, un chumbo fusco, arrefriado, que tingue de gris os lenzos do galeón, as chemineas das fábricas de Catoira, o esteiro do Ulla. E o Iria colle aire e unha reprise entrecortada, camiño do mar da Arousa, camiño do barro ou da madeira ou do sal ou do que non se sabe. Camiño dun infinito de illas, insuas e illotes, de cons e morosas, de agullas, aguillóns, aguiúnchos e angueiros, de areas, arnelas, arnosas, areosos, areais, ríos, regatos, vaos, bancais, bicos, bois, cabalos, bolos, cabezos, lombos, carreiros, castelos, castros, comboas, concheiros e conchidos, cousos, cruces, cubertos, fontes, esteiros, forcadas, fuciños, furados, navallas, novas, laxes, lobeiras, ostreiras, polbeiras, mesas, pombeiros, pateiros, praias, pedras, pedriñas, petóns, covas, baixos, abrigos, puntas, puntais, pragueiros, peiráns, portos, pozos, ribeiras, saltos, santos, seixos, sinais, torres, touzas, remexedoiros. Camiño dunha infinita, enferruxada, revirada rede de rías dentro da ría labirinto Arousa”.

……….

 

“A dorna Maruxa fica entre as estrelas apagadas do ronsel do Iria que a Xa está ben vai amatando. O mozo rema de meo e muda a vela de banda pasando a escota a proa do mastro. Sentado na tilla, lombo contra o pau, iza na verga e morde a driza na ichama de couse. Busca a escota rebulideira, pásaa por tras do banco do cufiño, caza e vira pola caverna de couse. Nunha man o leme e noutra a escota, o mozo bolina cara ó Chufre bricando entre os salseiros. María camiña cara á proa do galeón por agacharse.

-Seica se acabou o barro de Dena?

-Caza, Miguéns!

-Ou andades noutro contrabando?

-En que andas ti, María?

María bole, abre o zapón e métese no tambuche de proa. A Marquesa ergue a testa, busca de novo o conchego  e olla para outro lado”

 

……….

 

“Hai afogamentos que ceban a súa crueldade, se é do caso, nunha mesma familia. A min vénseme ás mentes neste tema a acordanza dos de Merino, os de Merino da Arousa. Os de Merino deste afogamento foron o pai, Ramón Núñez Suárez, de corenta e catro anos, e os seus fillos Sergio Ramón, de vinte e dous, e Mariano,de vinte e un. Patroneaba o barco que era de seu, José dios Outenda, vinte e catro anos, o Ferreiriño. Afogano os catro.

O barco era do mexillón, que foran levar unha boa carga del ó Caramiñal. Pois cando viñan de volta para a Arousa, alí pola Ostreira, que é un illote que xa ten dado ben de sustos, o barco afundiu e os catro tripulantes, os catro da Arousa, afogano…”

 

……….

 

“Maña de día limpo do verán primeiro. A maré está no socheo. Cabalos ceibos pacen na herba, nas flores e nos lirios, no toxo cativo da insua das isuas, a insua de Bexo e  da Vacariza. As dornas e os mecos de Porto, Cesures, Requeixo e da Ponte soben polo lombo da Rubia regresando, a bolinar, cheos os paneis e as cadeiras de robaliza, solla e muxo. De muxo batalleiro e franco, que ten a cuncha dourada na cabeza, e do muxo de fondo e lama, o galludo e bocacho, menos apreciado. Regresan dos lances de luzada por tramallo de balar e tallada de canas. O norte da mañá enche as relingas e o ollado do remo do temón nos mecos canta no tolete de popa coas viradas. Por riba dos mecos e das dornas soben do mar carráns e pardelas. Apegada á ribeira de Vilar, unha frecha rasante de corvos mariños adianta lambendo o canaval de xuncos e canivelas. Corvos do monte pousan nos brazos dos cruceiros e no bico das cavernas dun costal, afundindo entre a lama e a herba da ribeira na punta dos Paxaros, ósos negros dun vello galeón de antano, brillantes ó sol limpo da mañá”

 (Anxo Angueira, Iria, Edicións Xerais, Vigo, 2012, páxinas 20-21, 80-81, 226- 227, 253-254)

Dura ciencia ficción*

Cita con Rama

Arthur C. Clarke

Tradución de Alejandro Tobar

Editorial Hugin e Munin, Santiago de Compostela, 2012, 296 páxinas.

 

 

Arthur C. Clarke é un dos grandes clásicos do chamado “xénero de ciencia ficción dura” e Cita con Rama, unha obra de referencia, caracterizada polo estrito rigor científico acadado polo autor, explicable pola súa formación físico-matemática.

Arthur C. Clarke

Logo dunha catástrofe ao bater coa terra un meteorito, os humanos deciden instalar un sistema de detección temperá contra estas ameazas. Anos máis tarde, dispárase a alarma ao ser localizado un obxecto bautizado co nome de Rama, que viaxa a grande velocidade. Un comité científico toma a decisión de interceptalo.

Arredor desta historia futurista constrúe Clarke unha novela que non está orfa de imaxinación alicerzada en coñecementos científicos. O autor constrúe asemade un relato fluído, coherente e optimista, gabando os beneficios do progreso tecnolóxico sen outras consideracións. Na novela non aparecen solucións milagrosas; xa que logo, un final aberto que deixa sen revelar a meirande parte dos segredos de Rama, é un dos trazos positivos desta novela que, como texto narrativo, ten a súa principal eiva no deseño e na nula evolución dos seus personaxes.

* Texto publicado o día 10 de maio de 2012 no suplemento Faro da Cultura, páxina VI, do xornal Faro de Vigo

Historia e parábola do fracaso

Orlando pendurado

Goretti Fariña

Edicións Xerais, Vigo, 2012, 78 páxinas.

 

 

Pendurado a tres pisos de altura, o operario Orlando Valiñas vese fóra do mundo, no limbo de bruma, escoltado por gaivotas e sobre todo pensando en Alexandra, na loura compañeira de ollos de brión e abelá. É un dos parágrafos iniciais desta pequena peza narrativa, ganduxada cunha fermosa prosa que abala constantemente entre a sorpresa do meiró literario e a orixinalidade retranqueira, e que lle dá forma a este Orlando pendurado co que Goretti Fariña gañou a III edición do Concurso de Novela Curta “Cidade Centenaria de Riveira” o pasado año.

En apenas oitenta páxinas a autora ten espazo e sobre todo enxeño e pragmática narrativa para achegarnos unha historia dun feito real ou imaxinado, derivado dun accidente, dunha situación límite: os pensamentos do pendurado protagonista, os avisos  nos que cre, os compromisos que promete  se consegue saír vivo daquel pesadelo, o seu pasado inmediato de ex-seminarista, carne do rural, os inicios da mutua aventura entre el e a súa moza, Alexandra, que entra na súa vida como unha “súbita preamar moi arborada” (páxina 32), as encrucilladas compartidas, cando o amor fuxe polas xanelas e as mil voltas e reviravoltas na trama avesía das súas vidas. Pendurado do cable, o operario Valiñas descóbrese  como un monicreque que só en aparencias está intacto. Mais, unha vez que descolgado pisa no chan, vese doutro modo e, aínda que confuso, experimenta todo o peso e o saibo do fracaso.

Mais coido que é lícito ler este relato existencial tamén baixo as claves dun substrato ideolóxico, como friso do noso tempo e parábola do desastre e da frustración que arestora se ceba e asaña con tanta xente moza, da idade dos protagonistas.

Goretti Fariña

En efecto, a teor do conto dos avatares da parella, a autora amósanos un rodapé retranqueiro, ateigado de plasticidade,  a imaxe dunha sociedade caciquil, manipulable e comesta pola corrupción. Unha visión carnavalesca dun país e das alfaias que moran no noso eirado autonómico onde a teoría da relatividade en proveito propio se aplica desde sempre e o olfacto no tocante aos cartos funciona de xeito admirable.

De por parte, e con máis compaixón que retranca, Goretti Fariña achéganos a figura deste operario Valiñas, que nunca atopara tempo para algo que non fose ir tirando na terra de ningures, como exemplo paradigmático de tanta xente, de mozos e de mozas da súa xeración que arestora se atopan igualmente no aire, pendurados dun presente sen futuro ou cun futuro, e por veces tamén cun presente, terriblemente  esganados.

Historias dun “prosador ficcionista”

 

Contos da terra da tarde

Bieito Iglesias

Editorial Galaxia, Vigo, 2011, 311 páxinas.

 

Dezasete relatos de desigual extensión compoñen a última achega narrativa de Bieito Iglesias. Estes Contos da terra da tarde que desde hai uns meses nos ofrece Galaxia na súa colección Literaria. Relatos breves dun excelente “prosador ficcionista”, creador dunha literatura en puridade, como teño deixado escrito  ao comentar outros libros do escritor ourensán. Relatos cos que Bieito Iglesias non racha coa coherencia da súa escrita anterior. Ás avesas, estes dezasete relatos de arestora sutúranse no grande macrotexto formado, xaora, pola escrita “beitina”: o relato curto e a novela de non demasiada extensión.

Un macrotexto marcado pola rúbrica -quizais neste caso ferrete- da casa. Unha literatura xenuína, sen trapelas, cun alto grao de riqueza e de complexidade que retrata en clave expresionista a Galicia dos nosos días e o perfil dalgunha das súas alfaias, personaxes singulares ou do común.

Achégase así a escrita de Bieito Iglesias, tamén nestes contos, ao esperpento, de xeito que, fusionadas convenientemente estas dezasete, pezas, podemos gorentar cun grande friso, á vez carnavalesco e realista da nosa terra e sobre todo das súas xentes.

As olladas mordaces e á vez ateigadas de humor do escritor pairan e detéñense na sombriza experiencia vital de ducias de persoeiros que, desta volta, pouco teñen de saibos marxinais. Bieito Iglesias agasállanos pois con mundos ficcionais abondo variados e que o lector sospeita que transcenden a ficción e entran de cheo no concepto de mímese: a ficción e a realidade reflectíndose mutuamente nestas dezasete historias. Teño para min que, en boa medida, para o escritor ourensán lembrar é revivir e imaxinar é recordar. Acordanzas seguramente parciais, pero que, amalgamadas e carnavalizadas no maxín do escritor, chegan a nós ateigadas de luzadas de vida, de frescor e de exultante e intelixente ironía. Son o millo verde que o escritor confesa que tiña no cacipo da súa memoria e experiencia vital.

Relatos, porén, moi narrativos, onde todo é pertinente, mais non demasiado “novelescos”. Con finais abertos en xeral, aínda que hai excepcións, e que como en obras anteriores teñen que ver case que todo eles con personaxes tirados dos arrabaldes ourensáns, con emigrantes do subproletariado ou con persoas da clase media.

Bieito Iglesias

Literatura, pois, en conexión coa vida  cotiá, a única real, que nos remite ao mundo da eutanasia; do erotismo dun crego rodrigado polo arxón do celibato que parodicamente  confesa e culpa dos seus males ao bispo; á emigración dos anos sesenta, á deserción e abandono do rural, aos abusos e avasalamentos do poder no Ourense franquista, á visións caricaturescas das novas pedagoxías, aos incendios forestais ou as viravoltas do turismo sexual en Cuba.

Mundos que por veces superan a realidade por medio da recreación carnavalesca xa amentada e polo emprego dun singularísimo rexistro lingüístico -outra marca da casa- que reflicte a fala da xente, ateigado á vez de enxebrismo, de termos da propia colleita, de neoloxismos e de castelanismos empregados case que sempre á mantenta. Recursos lingüísticos pertinentes en relatos que transmiten historias poboadas por personaxes que empregan a lingua oral, un galego seguramente dialectal  que potencia o saibo irónico o e a virtualidade esperpéntica destes relatos.

“O xardín”, unha pequena alfaia de Natacha Michel

O xardín

Natacha Michel

Amastra-N-Gallar, Santiago de Compostela, 25 páxinas.

(LIBROS DE FONDO)

 

 No ano 1995, Ágora, unha pequena editorial e librería malagueña, recollía nun libro colectánea, El instante persuasivo de la novela, algúns dos textos teóricos esenciais de Natacha Michel. Unha novelista que pertence a unha nova xeración de escritores, a que toma as rendas da xeración do Nouveau Roman, caracterizada pola vontade de escritura branca e pola descomposición das formas novelescas tradicionais. Esta nova estirpe de escritores está formada por Michel Chaillon, Michel Deguy, Denis Roche, Jacques Roubaud e tamén pola propia Natacha Michel. Son narradores que intentan de novo “encher a páxina”, facendo gala dunha lingua desmesuradamente forte, adobiada cunha manchea de imaxes. Nunca unha escritura estraña, senón constante. Como escribiu no seu momento Emilio Araúxo, “a novela da segunda modernidade (…) postula a ficción, mais é allea a calquera totalidade imaxinaria, (…) aposta pola prescrición do instituinte ante ca polo exercicio da deconstrución” . Esta irreductibilidade da lingua como lugar por excelencia do espazo novelesco cara a crear mundos ficticios e interpretar  o ser humano e o seu mundo, cristaliza nunha novela escintilante de Natacha Michel, Le repos de Penthésilée, unha obra mestra da narrativa contemporánea na que a autora fai a aclimatación do mito das Amazonas ao espazo novelesco, mais sen rivalizar coa Pentiselea de Kleist (1808)..

Mais Natacha Michel non só é novelista senón tamén unha importante teórica con valiosas achegas e enfoques no eido da temática teatral, con tradución de autores, sobre todo metafóricos (César Vallejo, Djna Barnes). E con textos de natureza filosófica e política, recollidos moitos deles nunha miscelánea que no ano 1997 editou en galego Noitarenga, co entrelazo ABNM no título, o que amosa a súa relación de amizade e a súa admiración por Alain Badiou.

Natacha Michel

Deses mesmos anos, a década dos oitenta, é o texto Le jardin, que en edición non venal apareceu publicado no ano 2003 coma un dos cadernos de Amastra-N-Gallar. De novo desde unha armazón metafórica e cunha grande esixencia artística nun texto moi breve, a narradora axexa e flaxela o noso presente humano, infame e xenófobo, cara a outroque mereza ese nome con máis xustiza, ¿En que se converten os xardíns de París desde que son frecuentados por estranxeiros emigrantes? ¿Por que non prohibirlles o paso? O cerco verbal a un emigrante que acode xubiloso ao lugar de xuntanza, ao xardín parisiense para poder ollar nos nenos que o frecuentan os seus propios fillos, como alegoría do noso tempo. “Teño fillos en Marrocos (…) Dende hai moito tempo non vexo os meus fillos. Cando a miña muller me escribe que o máis vello medrou, que a pequena perdeu os dentes, que a última fala, véñoos ver aquí. Dende hai moito tempo, estou separado deles. Eles, e sinalou o xardín, achéganse a min” ( páxina 25). Velaquí a Natacha Michel creando un pequeno mundo ficticio para falarnos do home e do noso presente, interpretalos e transmitirnos un aviso de alarma.