“Elos de cinza”: lendas milenarias e paisaxes míticas

Elos de cinza
Xosé M. Lobato
Ensenada de Ézaro Ediciones, Santiago de Compostela, 2015, 126 páxinas.

Ézaro Ediciones publica unha escolma de relatos de Xosé M. Lobato que nacen porén cunha certa unidade. Dez secuencias estruturadas en doce relatos que o autor rotula co termo “Inspiracións”. Xosé Lobato non é un debutante no eido da escrita. Autor de varios libros, tanto en galego como en castelán, publicados todos eles a partir do ano 2001. Agasállanos arestora con este libro de historias, Elos de cinza, un verdadeiro ballón de imaxinación ao servizo da nosa mitoloxía e da natureza galega. Un libro que se nutre das lendas ancestrais de Galicia, recuperadas, agrandadas e mesmo recreadas cos primores dunha prosa poética de moitos quilates, máis quizais desmedida.
Da comezo o libro cun avó e o seu neto sentados no picote do Pico Sacro. O cativo escoita coa ilusión dunha crianza inocente a historia dunha señora, unha Moura que cada ano sae unha noite para cantar e danzar un baile milenario e que o avó, depositario dos documentos do legado familiar, relata ante o asombro do neno. Degraña logo Xosé M. Lobato unha verdadeira saga mitolóxica e telúrica, esteada nas nosas lendas e na nosa paisaxe, en certos lugares míticos da natureza galega, na que se suturan lendas milenarias como as dos lobos nos montes de Fonsagrada, as presenzas espectrais de Pena Folenche e o castro de Santa Mariña. Outros relatos recrean certos episodios da nosa historia medieval como a do irmandiño García Cordo, coñecido polo alcume Lopo do Outeiro; ou a do traslado do corpo de Santiago desde Iria Flavia a un lugar seguro feita polos seus discípulos Teodoro e Anastasio que no monte Ilicinio conseguen bois amansados para a carreta grazas a un feixe de lóstregos.

Xosé M. Lobato

Boa parte das prosas de Elos de cinza xira arredor das historias lendarias do Pico Sacro. Unha verdadeira armazón de serras, cumios, ríos cos seres que os poboan (mandas de lobos, os paxaros e os seus cantos…) converten a paisaxe non só no espazo destes relatos-inpiracións, senón tamén no verdadeiro protagonista dos mesmos: a Pena Folenche, o Castro de Santa Mariña, o ar máxico da contorna do río Sil, o asento milenario do Castro de Baroña que fai un dúos perfecto coa furna de Punta Louro, a paisaxe salvaxe do Xurés, a Cova da Moura nas terras pedregosas da Baixa Limia, o areal de Corrubedo, o pedregal de Irimia, o alto da serra de Candán ou os meandros do Lérez. Todos eles inmersos na maxia das crenzas ancestrais. Todos son asemade asentamentos privilexiados para a morada dunha deusa afortunada, a Espírito Moura, viaxeira de pegada lendaria que se despraza “na súa atípica bondade” desde o Pico Sacro e as ventadas xanelas atlánticas ata os cumes do Xurés.
Historias esvaradías que se perden na laña dos tempos e que Xosé M. Lobato recrea, dotándoas como digo de novos e insólitos contidos, engalanándoas cunha prosa fortemente poética, un lirismo moi musical, quizais desenfreado que por veces encubre o contido destas historias lendarias e pode dificultar a súa lectura.

A paixón que conduce á morte

Romeo e Xulieta
O rei Lear
William Shakespeare
Tradución de Miguel Pérez Romero
Editorial Galaxia, 2003, 291 páxinas
(Libros de fondo)

No haber da Editorial Galaxia figuran sen dúbida, moitas boas colleitas e merecementos. Máis de quince Bibliotecas de Autor e a versión sistemática ao galego das grandes obras da literatura occidental de todos os tempos. Coa colección “Obras Universais, a editorial fíxonos chegar algunhas das principais obras da narrativa europea do século XIX. Ao mesmo tempo a editora viguesa converteu en realidade un proxecto monumental: os nove volumes da “Biblioteca Sherlock Holmes” que nos permitiron gorentar algúns dos froitos máis exquisitos da narrativa detectivesca. A finais do ano 2003 Galaxia agasallounos con outro luxo: a “Biblioteca Shakespeare” que botou a andar tirando do prelo dous volumes que inclúen, nun deles os disfraces e enredos da comedia Noite de reis e o mundo túrbido de A tempestade, quizais a derradeira obra xenial do dramaturgo inglés. No outro volume, Galaxia achegounos a tráxica historia de Romeo e Xulieta, xunto cunha das grandes obras de madurez de Shakespeare, a traxedia O rei Lear. Posiblemente por culpa da crise que tamén afecta ao sector editorial, a “Biblioteca Shakespeare” non tivo continuidade.
Emprego a palabra luxo para referirme á versión galega das obras de Shakespeare e cómpre precisar o emprego do termo. Cando unha parte importante dos libros que cada anos se verten son títulos xeralmente febles e insubstanciais, aínda que rendibles cara a satisfacer o mercado de lecturas obrigadas, atopar unha colección dedicada a un dos grandes xenios da creación literaria de todos os tempos, convértese nun acontecemento magnificente, pero imprescindible. Porque, se non lle negamos ao galego moderno a categoría de lingua de seu, cunha elaboración forte e ricaz, ten que se converter nunha lingua de cultura, proceso que se está a consolidar desde o Rexurdimento. E unha lingua de cultura aléitase non só na produción interior, senón tamén nos mananciais das grandes obras da literatura universal e tamén na tradución daquelas novidades importantes que suscitan a apetencia lectora. Endalí que, fronte á versión demasiado frecuente de obras secundarias e prescindibles, celebremos a política editorial de Galaxia de lle ofrecer ao lector galego as grandes obras da literatura universal, patrimonio de toda a humanidade.
Como froito desa política editorial, podemos saborear desde hai quince anos a William Shakespeare en galego.
Resulta sobexo e ata presuntuoso falar, na insignificancia destas liñas, do dramaturgo inglés, hoxe considerado un dos grandes creadores de todos os tempos. Non entanto, ata o século XVIII, Shakespeare era considerado unicamente coma un xenio difícil, e a chamada “Cuestion Shakespeare” fixo abrollar non poucas teorías segundo as cales as súas obras terían sido escritas, non por un actor teatral, senón por alguén cunha educación superior, como tal o filósofo Francis Bacon, o conde de Southampton ou polo mesmo dramaturgo Christopher Marlowe. Malia a controversia, as obras de Shakespeare, tanto poéticas como teatrais, xa foran admiradas no seu tempo polo seu rival, Ben Jonson e por outros autores que percibiron nas mesmas unha brillantez e profundidade destinadas a sobrevivir. Como dixo Ben Jonson, Shakespeare non era dunha época senón de todas as épocas. Mais a apoteose de Shakespeare chega na modernidade, con xuízos como o de Harold Bloom: a obra dramática de Shakespeare, xunto con Don Quixote de Cervantes, son as únicas que acadan universalidade. Pero para Shakespeare, continúa o crítico americano, precisamos un termo máis borgiano que universalidade, porque “Shakespeare é o canon occidental”.
A maioría das trinta e oito obras do dramaturgo continúan a ser representadas hoxe en día e son fonte de inspiración para numerosos experimentos teatrais, porque destilan e comunican un profundo coñecemento da natureza humana, exemplificado na perfecta caracterización dos seus personaxes. A súa habelencia no emprego da linguaxe poética e dos recursos dramáticos, capaz de crear unha unidade estética a partir dunha multiplicidade de expresións e accións non ten parangón dentro da literatura universal.
De todos estes trazos esenciais participan Romeo e Xulieta e O rei Lear. Romeo e Xulieta é a paixón que conduce á morte. A paixón encerrada entre o desexo, o odio e o destino, vencellados aos apelidos Montesco e Capuleto. Unha historia de amor que agroma como algo imposible e que remata coa morte dos amantes. Tamén o paradigma da traxedia amorosa, porque os dous adolescentes de Verona, que reavivan a xenreira entre as dúas familias e subverten a orde da cidade, danlle corpo á paixón por excelencia, aquela que non se axusta ás ordes e consellos e quere configurar o mundo á medida dos seus desexos.
A densidade emotiva da peza, a potencia e fermosura dos seus versos,

William Shakespeare (retrato Droeshout)

coa moda do soneto incorporada, fixeron que Shakespeare acadara un cumio literario inigualado dentro do xénero dramático. Pero Romeo e Xulieta non é soamente teatro de sentimentos, unha peza dramática verbo das relacións amorosas; é tamén, como xa o viu W.H. Auden, o vivo retrato dunha sociedade na que os seus integrantes regulan e xulgan a conduta segundo a parámetro da “fermosa e bruta figura”.
O rei Lear foi escrito no terceiro período do dramaturgo inglés, o período no que compuxo as súas mellores traxedias. É sen dúbida a máis radical e estarrecedora das obras shakesperianas. A máis fonda reflexión sobre os abismos da natureza humana que teña producido o teatro. Shakespeare narra con extrema crueza unha experiencia extrema de loucura, dolor e destrución. E á vez realiza unha reflexión sobre a verdade e a mentira, e unha denuncia sobre a maquinación das mentes polo poder. Endalí a súa contemporaneidade. Unha gran peza dramática considerada por Matin Amis como a máis angustiosa e á vez a máis inspirada das obras de Shakespeare.

“Emparellados e tres nenas”: de amores e desamores

Emparellados e tres nenas
Mario Caneiro
Edicións Barbantesa, Cangas do Morrazo, 2015, 100 páxinas

Vinte e seis relatos breves, algúns deles premiados en certames literarios, forman esta escolma que Barbantesa deu ao prelo e escribiu o naronés Mario Caneiro; nacidos, como confesa o mesmo autor, nunha noite “perfumada de mencías afroitados”, da idea de que o amor navega por eles con derrotas e rumbos incertos. Relatos, de por parte, que comparten as características da literatura minimalista e da narrativa de recompensa inmediata: o microrrelato que nacera en Arxentina na década de 1950, cando Bioy Casares e Jorge Luís Borges publicaron a antoloxía Narraciones Breves y Extraordinarias, na que aparecen relatos de dúas páxinas e ata de dúas liñas. A esta arte pigmea engádeselle na escolma narrativa de Mario Caneiro o trazo da escrita minimalista, ese estilo seco, elíptico, suxerinte que iniciara Hemingway e cuxas bondades fixera estourar Raymond Carver.
Mario Caneiro articula esta colectánea de textos a base dun desfile de personaxes e cunha idea subxacente mais dominante na meirande parte dos mesmos: a importancia, o monoteísmo do amor e o seu inexorable tránsito cara ao desamor. Gorentamos a forza do amor como o espertar dun soño de verán cando xa se anunciaba o inverno (“Soño de verán”). Ou do amor nunha parella moi distinta pola súa forma de vestir, unida polo amor maternal dela cara el, “estilisticamente indefenso” (“Parella”). Mais, como digo, en boa parte destes relatos, Mario Caneiro desmitifica as relacións sentimentais entre emparellados: o amor convertido nunha estafa, nun vivir a conta da muller, mentres o lacazán do home papa pipas e ve a televisión, coa seguridade de que ela o quere e xa se encargará de comprarlle pilas para o mando a distancia (“O amor permanece”). O desamor instálase en dúas parellas por culpa do aburrimento cando “un día empuxa outro” (“A bondade”).
Atopamos noutros relatos a mesma idea do amor percorrendo os camiños do desamor: “O orgasmos non era nada”, “Sabedoría” (o desamor chega coa mesma velocidade dun frechazo). A muller que deixa a súa parella por cansazo, porque prefire o baleiro (“Somos civilizados”). Amores esmorecentes, afónicos polas dúbidas e as sospeitas; ou mesmo melancólicos: a parella acostumada ao amor pequeno, que o terá que deixar por medo a que un día medre (“Amor portátil”). Tamén o amor ao que todo lle vale, malia o paso do tempo e as derrotas físicas nun relato (“Sobre”), cun final realmente desapiadado e cruel, como acontece nalgún outro, especialmente en “As moscas”, un relato cun desenlace que nos lembra algúns do mellor Carver logo de sufrir as podas de Gordon Lish.

Mario Caneiro

Relatos que penetran con seguridade nos sentimentos femininos -son elas polo xeral as que deciden as rupturas-, adobiados con boas doses de ironía a parodia. Pero, sobre todo con bo dominio da gramática do microrrelato: títulos que exercen con eficacia unha función orientadora; economía lingüística, núcleos diexéticos, explícitos ou implícitos e altamente condensados, ditan contextos, suxiren significados e os seus personaxes tenden a ser triviais, por veces inexpresivos, nunca ricos ou famosos e viven historias que son fragmentos de vida.
Cómpre dicir finalmente que a feitura lingüística, nomeadamente naqueles relatos que non condensan a súa estrutura narrativa, revela unha prosa grácil que o autor manexa con destreza, exhibindo por veces verdadeiros acertos expresivos.

“O frío azul”: un percorrido polas lendas e pola historia

O frío azul
Ramón Caride
Edición e revisión: David Cortizo Conde e Tomás González Ahola
Fotografía da capa e do autor: Sara Caride
Deseño da capa: Denís Fernández Cabrera
Urco Editora, Santiago de Compostela, 2015, 129 páxinas

Se cadra por un proceso de “deslocalización” editorial, Urco Editora acaba de publicar, nunha edición definitiva e cunha capa de Realidade Aumentada, a novela breve de Ramón Caride, ganadora no ano 2007 do Premio Lueiro Rey de Novela Curta e editada ese mesmo ano por Sotelo Blanco Edicións. O autor é un escritor todoterreo cunha ampla e consolidada obra literaria en todos os xéneros, e como tal está recoñecido pola crítica e os lectores. Poeta destacado, autor dunha ampla e variada produción de literatura infantil e xuvenil, (Ari e o Minotauro é a súa última achega), marcada case que sempre polos problemas ecolóxicos. Porén, na miña estima é na literatura para adultos onde Ramón Caride é capaz de lucir todos os seus bríos fabuladores e unha grande riqueza como expresión da lingua. Unha narrativa que se concentra principalmente na súa triloxía De sombras e lumes. Con todo, moitos lectores entre os que me inclúo, séntense engaiolados por algúns dos moitos relatos breves, ou non tan breves, que ten publicado Ramón Caride. Por eses desenlaces inesperados e cortantes, por esas historias profundas e doentes nas que se insiren as súas dúas grandes teimas: a continxencia da felicidade e a imposibilidade de acoutar no determinismo das leis e teorías o mundo ateorizable dos seus heroes e personaxes. Unha obra, xa que logo que reborda trama, fabulación, máxima comprensión, nomeadamente no relato curto, finais inesperados nos que o autor non agocha a súa fascinación polas trampas do azar.
Na mesma liña cómpre adscribir O frío azul, se ben nesta novela breve aborda o autor unha temática ata entón inédita na súa produción literaria: a novela histórica. No ano 1985 escribía Manuel María como parte da Portaleira, para un dos primeiros poemarios de Ramón Caride unhas liñas que nos pon nas pegadas do que moitos anos despois rematou sendo esta novela breve. Di así: “CEA DAS PANADEIRAS é unha terra sobria, fermosa, contida, amparada pola sombra tutelar da Serra Martiñá e pola lenda monástica de Oseira”. E en efecto, O frío azul é unha novela histórica, mais soamente no sentido de que está ambientada no século XVI, pero nada ten que ver con esa caste de novela histórica, produtos de consumo masivo dalgunhas editoriais, pero que non son outra cousa máis que banalidades comerciais.
O escritor mergúllase, no seu percorrido ficcional, na lenda e na historia. As lendas do Mosteiro de Oseira no medio dunha mesta nevarada. Desde o comezo o lector percibirá que hai un misterio, un enigma que se irá desvelando, como ao tirar do novelo, a medida que avanza a lectura. A amalgama de historia e lendas e a vontade de desvelar a misteriosa bagaxe, fai do relato unha novela itinerante que transcorre en distintos lugares da xeografía peninsular, e de maneira moi significativa, sobre todo polo seu valor simbólico, en Estremadura, nos pobos da fala do Val de Ellas.

Ramón Caride

Non son poucos os temas recorrentes da produción literaria anterior do escritor que están presentes en O frío azul. Nomeadamente a intolerancia e os abusos do poder, a postergación da muller e mesmo a destrución da natureza, fenómeno representado pola presenza invasora do poder eclesiástico. Xa que logo, coido que lexítimo concluír que nesta novela o autor bota man de vestimentas históricas e lendas que sobreviven, para achegarnos historias reais, verdadeiros dramas, insólitas desventuras, corazóns mancados e persoas de carne e óso, cunha biografía por detrás e un futuro aberto que, como a dita, nunca é sinxelo nin unidimensional. Atópase, pola contra, ateigado de sombras, de misterio, de inquéritos de difícil resposta.
Saliento entre os haberes da novela o alto valor literario da súa prosa, a coidada construción dos personaxes, a tensión dosificada dunha trama que viaxa a séculos pasados, a correcta contextualización do argumento na filosofía e na teoloxía (platonismo e epicureísmo sobre todo). E a homenaxe que o texto e o desenvolvemento da trama lle fai ao galego exterior, neste caso ao galego de Estremadura, á fala dos Tres Lugaris (valverdeiru, lagarteiro e mañegu). Velaquí algúns dos engados de O frío azul, unha pequena pero moi gorentosa peza literaria.

Destecendo segredos nun tempo subterráneo

Cabalos e lobos
Fran P. Lorenzo
Edicións Xerais, Vigo, 2015, 190 páxinas

Debuta na narrativa galega o xornalista Fran P. Lorenzo (Vigo, 1973), con Cabalos e lobos, que se fixo merecedora do Premio Blanco Amor de Novela Longa, o máis emblemático da narrativa de noso, mais que non sempre dá no albo. Unha novela cen por cen viguesa, pero sobre todo desveladora de segredos, cobizas, traizóns, silencios, mentiras, covardías, paixóns, barbaries bélicas e aldraxes posbélicas que recorren unha boa parte do século XX. E faino a través da crónica recuperada dunha saga familiar, unha estirpe de empresarios familiares que se establecen no porto de Vigo a finais da Primeira Guerra Mundial.
Un brillante debut, como digo, que abala entre o drama, o thriller e o retrato social, sen que falten certas doses de erotismo, de novela rosa e novela de amor, resoltos con habelencia e sen caer no sentimentalismo.
Todo dá comezo nunha noite de verán de 1960, a Noite da Caída: o suicidio, “un acto involuntario e fatal”, do pai da protagonista e voz relatora, que desde o octavo piso do edificio Albo, en Gran Vía nº. 2, cae pola fiestra e estampa os seus miolos contra as lastras do bulevar. Esa morte poralle o punto final ao relato familiar que soamente quedará enteiramente esclarecido na derradeira secuencia (“Alba de Gloria”). Mais a meirande parte do relato que segue a este dramático suceso, será un intento de buscarlle explicacións.
Intentará destecer ese nobelo, Paula Costa Beckmann, a alemá ou nazi para os compañeiros do Instituto, nena de tres anos nesa Noite da Caída. Xa adulta e nai dun fillo estudante en Santiago, reconstrúe a saga familiar, mentres unha doenza silandeira está a botala da vida e do seu corpo. Os avós que, tras a Primeira Gran Guerra deciden establecerse en Vigo, serán os nazis na versión que circula pola cidade, partidarios asemade do golpe de estado franquista; coa avoa, entusiasta vendedora do Movemento, porque -velaí o apropiado do título- “…había que escoller e estabamos en guerra. Europa enteira estaba en guerra. Ou eras cabalo ou eras lobo” (páxina 85). E cando os bombardeos aliados de saturación para rachar coa moral da poboación, devastan as cidades alemás e demolen a casa familiar en Lübeck, a avoa decide ter outra no edificio que os conserveiros Albo comezaban a erguer na Gran Vía, nº. 2 sobre planos do arquitecto Francisco Castro Represas, xustamente homenaxeado nesta ficción. Unha casa en pedra, ferro e cemento que cadraba co carácter da avoa.
A novela avanza nesta primeira parte sobre todo polos conflitos e claroscuros das personaxes femininas. Ata que a segunda (“Descampado”) faranos estremecer cunha longa carta do tío Álvaro, escrita desde a vellez, na que descubre a súa condición homosexual, a súa historia de sexo con homes e sobre todo o amor con Bruno, un amor nese tempo subterráneo, vixiado e húmido (páxina 117), que será o que ao cabo fará estourar a Noite da Caída.
Non son poucos os engados e feitizos de Cabalos e lobos, ficción apropiada para o gran público: unha estrutura acaída que, desde un dramático suceso que é necesario aclarar e amalgamando drama e thriller en doses apropiadas con documentación social, camiña a bo ritmo cara ao desenlace; mesturando ademais con acerto as analépses e  distintos puntos de vista. Refai a novela un bo fresco de Vigo na súa vella faciana, ollada a cidade desde ese epicentro do edificio Albo. Un Vigo, industrial, aberto ao mundo, que pretende ser a cidade do millón de habitantes no ano 2000. Unha cidade audaz e barulleira como escribe o tío Álvaro, pero que no era unha cidade libre porque estaba dominada por un só bando: os empresarios cobizosos, os construtores, os especuladores sen moral, os políticos do réxime. Un espazo en boa medida protagónico, que serve de marco para que os protagonistas se desenvolvan como actantes nese tempo subterráneo.

 

Fran P. Lorenzo

Unha intensa pero breve e dramática historia de amor entre dous seres humanos, na miña estima ben resolta, afastada do folletinesco; e cando chega o sexo, apenas o vemos, sen descricións explícitas, suxeridas soamente a base de oportunas elipses. Outro acerto do novelista son as racións de boa literatura postas na boca ou enfeitando os comportamentos dos protagonistas: Perec, o señor Cunqueiro, Madame de Staël, W.G. Sebald, Hans Erik Nossack, Hemingway, Simone de Beauvoir, Eugenio de Andrade, o poeta galego de vangarda a bordo dun paquebote… E especialmente ese poemario Sombra do aire na herba de Luís Pimentel. Certamente dá xenio ler os versos riscados por un dos amantes furtivos (“Ardentemente percúrote / neste día que esmorece vagariño na cidade”) que así declara o seu amor que non está a salvo de nada nun tempo no que a Lei de Vagos e Maleantes de 1954 e sobre todo o xuízo social consideraban delitos nefandos contra Deus e as persoas o amor entre seres humanos do mesmo sexo.
En resumo, un relato honrado e nobre, sen imposturas, sen excesivo sentimentalismo, con razoables cores rosas e que, como di un dos seus actores, mira cara ao pasado nun acto de valentía e de amor.

O tempo de Midas

A maldição de Midas
A cultura do capitalismo tardio
Francisco Louçã
Livros Cotovia, Lisboa 1994, 204 páxinas
(Libros de fondo)

Este libro, editado hai mais de vinte anos, non perdeu actualidade. Ás avesas, é hoxe máis actual que nunca porque o que Francisco Louçã (1956) prognosticaba no ano 1994 para o horizonte perdido do Sur, está batendo con forza en moitos países do marabilloso mundo do Norte. Como tal en España onde, segundo a FAES, unha fundación ben pouco sospeitosa, a taxa de pobreza é insoportable. O seu autor é un coñecido político e economista portugués. Coordinador do Bloco de Esquerda ata o ano 2012. Deputado desde 2002 en distintas lexislaturas, e candidato nas eleccións presidencias de 2006. Na actualidade exerce tamén como profesor catedrático do ISEG na Universidade Técnica de Lisboa. É asemade asesor do goberno grego de Syriza.
Son moitos os interrogantes que Francisco Louçã nos achega en A maldição de Midas. Entre eles: estamos vivindo no mellor dos mundos historicamente coñecidos como teimaba convencernos nos seus derradeiros anos Karl Popper? É algo que, se o pensamos un pouco, non deixa de ser a pura verdade, respondía o autor do obituario que a Popper lle dedicou unha revista galega de pensamento. Este libro bota a andar nunha constatación parella: “What a wonderful world”, escoitamos na canción de Louis Armstrong que resumía en outubro de 1967 o perfil e máis o diagnóstico que adoito cremos ter desta era histórica que nos tocou vivir.
Un mundo marabilloso que pensabamos que era algo consubstancial co Norte, porque no Sur, ese horizonte perdido que despois do colonialismo e ducias de anos de programas de desenvolvemento xa non está no mapa. O Sur cántalle a este mundo magnífico e feliz con ritmos ben distintos, ritmos que se cadra nos arrepían, mais son pouco sospeitosos, pois as pezas foron compostas polos peritos do Banco Mundial: os “absolutamente pobres”, aqueles que dispoñen de menos de un dólar ao día son actualmente máis de mil millóns no planeta; cincuenta e tres anos é a fronteira da esperanza de vida en África e está a diminuír; os mais de quiñentos millóns de habitantes da África subsahariana, poboación que se dobra cada vinte e tres anos, produce tanto como Bélxica con dez millóns. E todo o que produce xa está comprometido coa débeda externa.

 

Francisco Louça. Foto: Marta Jara

Con todo, non é esta publicación de Francisco Louçã unha concesión panfletaria ás demagoxias resesas e trasnoitadas, mais si un inquérito, fundamente alicerzado na obviedade das cousas, na realidade do noso mundo e na interdisciplinariedade do saber, ao que fica deste mundo dourado -que non de ouro-, neste tempo de pasaxe e de mudanza acelerada que é a posmodernidade e o ultraliberalismo. Un interrogante que se espalla igualmente a ese incógnito mestre de cerimonia que é o mercado e ao seu percorrido polos catro puntos cardinais onde sempre triunfou. É o tempo de Midas que nos nosos días achéganos agasallos envelenados e converte o ouro en miseria.