Ousada e desinhibida. Os xogos da virtualidade*

Morto en fucsia

Elena Veiga Rilo

Biblos Clube de Lectores, Cesuras ( A Coruña), 2011, 168 páginas.

 

Elena Veiga Rilo foi a gañadora do VI Premio Biblos – Pazos de Galicia do ano 2010 con Morte en fucsia. A precocidade – conta apenas dezanove anos –acompaña aquí a unha envexable agudeza, á invención dunha temática profunda, debedora dunha actitude reflexiva e mais dun desenvolvemento narrativo ricaz: agoiros certos dunha futura traxectoria de primeira liña.

A novela, que consiste múltiples lecturas, está escrita desde variados puntos de vista; nela interectúan diferentes personaxes, condicionados polas súas historias e os seus traumas,  a partir dun fío condutor: un crime que unha prolepse anuncia desde o comezo. Mais non se pretende descubrir quen o cometeu. Outras son as intencións da autora: velaí unha visión do mundo actual, alicerzada nunha fonda e mordaz crítica social, cun intelixente emprego da retranca que abrangue todas as institucións e formas de vida, entre elas a Igrexa e a transexualidade. Elena Veiga deita así mesmo unha ollada reflexiva sobre as novas tecnoloxías, sobre o mundo de Internet que engaiola, sobre todo, por mor do anonimato (a ama de casa amosa en Internet a súa parte máis cañeira). O inquérito sobre os xogos da virtualidade da Internet esténdese tamén á vida real. A maior parte do que vivimos, os traumas infantís por exemplo, é inventado. A súa realidade é tan “virtual” como a de Internet. Novela ben resolta, pois a autora terma dun aparente caos narrativo e deses múltiples puntos de vista, mediante ese amentado fío condutor. Un xeito de narrar ousado e desinhibido, cunha lingua na que a autora partilla os xiros coloquiais da súa xeración cunha fraseoloxía moi de noso.

* Este texto foi publicado o día 28 de abril de 2011 no suplemento Faro da Cultura, páxina VII, do xornal Faro de Vigo.

Elena Veiga Rilo

Exogamia 0.3, retratos do presente

Exogamia  0.3

Ramón Caride

Ilustracións: Manuel Busto

Edicións Xerais, Vigo, 2011, 89 páxinas.

 

Recolle Ramón Caride neste pequeno volume, que acaba de saír dos prelos de Edicións Xerais, seis relatos breves nos que o autor, un dos narradores galegos que máis achegas ten feito no eido de ficción científica, debuxa, dun xeito enxeñosamente crítico, o momento presente. E faino mediante a anticipación dun porvir que será a irrevogable consecuencia  da consumación das actuais tendencias que imperan no noso mundo. Son, pois, relatos nos que a ciencia ficción, a anticipación do futuro nos mergullan nos grandes inquéritos e inquedanzas que a tecnociencia e os imperativos comerciais proxectan sobre o presente da especie humana. Xa hai tres décadas que G. Rophol conectaba a pregunta kantiana que debo facer? a aquilo “do que son quen de facer”. No noso tempo o ámbito do quefacer humano  atópase de tal maneira agrandado que mesmo a morte esencial da nosa especie é un perigo específico dos nosos días.

Nalgúns dos relatos de Ramón Caride podemos verificar as consecuencias desas tendencias do presente, cando a tecnociencia está gobernada polos imperativos comerciais  e o home tecnolóxico, como no seu día dixera Teller, un dos pais da bomba nuclear norteamericana, debe producir todo o que lle sexa posible e debe aplicar os coñecementos acadados sen ningún límite. Esta ausencia de lindes escraviza os mesmos desexos dos cativos do primeiro relato. Para que o rapaz galego posúa o último modelo da vídeo – consola, outros rapaces no Sur son vítimas  dun traballo de escravos, aínda que tamén eles soñan coas vídeo – consolas, porque soñar é de balde.

Ramón Caride (Foto: fondo AELG)

Porén, este futuro preñado de aglaios e anticipado ao presente, amósase con maior claridade nos outros relatos. Desde esa utilización dos desastres nucleares da rexión de Chernóbil, convertida agora nunha fabulosa rexión de caza, para satisfacer a cobiza dos dirixentes das transnacionais e políticos destacados  por matar as pezas senlleiras, ata esa aleatoriedade da lotaría de Nad.Al  do último relato, cuxo premio consiste nunha biotransformación. A trama deste relato amosa dun xeito nidio ese futuro que estamos inzando desde o presente: o incremento da temperatura do planeta, a mediados do presente século, acaba cos casquetes polares. A elevación do mar arrasa coas instalacións industriais, militares e atómicas, liberando contaminantes letais. Daquela,  a tecnociencia tivo que acelerar a evolución da especie humana coas armas da biotecnoloxía. O resultado é a biotransformación dos seres humanos. O único problema é o seu elevado custo económico. Endalí que só acontecementos como as lotarías agraciaban  a alguén do inframundo coa oportunidade de ingresar na caste dos privilexiados. Mais o proceso implicaba tamén unha psicotransformación. Deste xeito, e aínda que a ciencia  non acadara a inmortalidade, permitía que os poderosos mudasen o envoltorio corporal como quen fai un transplante (páxina 89).

Saliento finalmente outro relato, “Observador”, porque, desde a ficción, Ramón Caride anticipa as solucións coas que, nestas datas, matina algún dirixente político da vella Europa. O relato amosa un mundo de novo pechado, restrinxido, con visados para circular por Europa tras a anulación dos acordos Shengen de libre circulación na U.E. Seguramente que cando o lector lea este relatorio de esquilmacións do Sur, da renacida presión da inmigración clandestina, agora en pateras con motores solares, e a anulación en 2045 do convenio Shengen coa reaparición das fronteiras interiores, decatarase de que Ramón Caride non fai unha prospección no futuro. Retrata o presente.

Lois Pereiro literaturizado*

A palabra exacta. Biografía de Lois Pereiro

Antón Lopo

Editorial Galaxia, Vigo 2011, 185 páxinas.

 

 Poucas plumas con tantas credenciais no seu haber como a de Antón Lopo para achegarnos a biografía literaturizada de Lois Pereiro, o poeta que ventou a morte durante boa parte da súa existencia, pero que xamais deixou de crer na vida. Antón Lopo, desde a coordinación dos Suplementos “Revista das Letras” e “Chineses”, agasallounos coas imaxes máis fermosas e cos textos máis lúcidos verbo do poeta monfortino. As páxinas dos “Chineses” do mes de xuño de 1996 estaban dedicadas a Lois Pereiro. A recaída que segaría a vida do poeta o 24 de maio dese ano, abortou a cita. A entrevista pactada daquela aparece arestora en forma de libro. Unha biografía, A palabra exacta, que fende as pautas canónicas do xénero e nos abeira á existencia e á obra de Lois Pereiro, a partir de entrevistas  coas persoas máis achegadas a ese  corredor de fondo da vida e da escrita. É a palabra exacta da nai que nos transfire os fitos fundamentais da vida do fillo: a infancia que pasa comendo papas porque lle arrincaran os dentes de abaixo pola dor das enxivas; a derradeira etapa, un monte de ósos cuberto por una pel fina e a literatura convertida no seu último refuxio. O testemuño do irmán, que debuxa asemade a infancia de xogos, a educación recibida en castelán e o “galego antigo” que aprenden imitando aos feirantes monfortinos e reciben dos labregos do Incio. E a entrega de Lois á estética como agocho dun “dandy”, que moldea os seus espazos vitais de acordo cos impulsos da súa alma. Polas lembranzas de Piedade, o grande amor do poeta, a súa alma siamesa, sabemos que Lois escollera a vida e non as bibliotecas, que era un obseso da palabra xusta, da súa vocación “dandysta”, das viaxes iniciáticas, da intoxicación polo aceite de colza ata se converter nun esqueleto extravagante.

Antón Lopo

Antón Lopo dálle voz así mesmo á irmá, a Fernando Saco e Manolo Rivas, amigos e compañeiros do piso de Madrid, onde se practicaba un galeguismo libertario. Por eles coñecemos a adición á heroína, as tentativas de desintoxicación, a fuxida do tobo de Monforte onde tanto inzou a droga. E para alén destas “hemorraxias invisibles” e dos “erros cometidos na vida a contrafío”, Lois Pereiro e os seus poemas. Poesía existencial, por veces magoada – un entrelampo no medio da enfermidade, en palabras de M. Rivas – outras na que o verso agatuña con carraxe pola árbore da vida.

Este é o Lois Pereiro que, a través do calidoscopio de familiares e amigos, retrata Antón Lopo, afatándose do ton haxiográfico para detallar as pequenas e grandes miudezas que converten a vida dunha persoa en algo exclusivo, de seu. O xornalista monfortino, sen falsear a realidade, literaturiza con man mestra e de tal xeito a existencia de Lois Pereiro que o seu relato acaba atrapándonos como se fose ficción.

* Este texto foi publicado o día 20 de abril de 2011 no xornal El Correo Gallego. Para ver o orixinal pinchar aquí

 

Federica e nós*

Impresións dunha viaxe por Galicia

Federica Montseny

Editorial Trifolium, Iñás – Oleiros 2011, 79 páxinas.

Na colección de viaxes na que Galicia aparece como destino, publica nestas datas a Editorial Trifolim un texto especialmente interesante pola senlleira personalidade da súa autora, Federica Montseny, e pola visión de Galicia que nos achega. A ideóloga libertaria visitou a nosa terra en decembro de 1935, nunha xira organizada polo Comité Rexional da CNT. O relato do seu periplo propagandístico, condensado e á vez moi vivo, é unha amálgama de crónica de viaxes, de homenaxe, reiterado quizais en demasía, á paisaxe galega, louvanzas do movemento libertario galego, anécdotas e curiosidades e mesmo consideracións, tópicas por veces, sobre o carácter e idiosincrasia galega. E tamén un canto a muller galega, “a gallarda muller galega”, “sas e fortes como carballos”.

Comeza o relato cunha crítica á rapacidade da compañía do ferrocarril e remata coa loanza á camaradería do movemento libertario, dividido naqueles días por tirapuxas internas. Entremedias, un abano de consideracións que chaman a atención. F. Montseny, ignorando as denuncias de Rosalía, presenta unha España que ama a Galicia, ata sen a coñecer. A análise que fai da nosa idiosincrasia, debulla tópicos. Ve a muller galega como copia da campesiña rusa retratada por Tolstoi, se ben pronto se decata de que fica afastada da vida pública, mais allea aos escrúpulos pecaminosos verbo da sexualidade. E non deixa de sorprender  a súa descrición  do carácter galego: unha atractiva mestura de enxeño, bonhomía e puerilidade. O que demostra que tamén F. Montseny era permeable aos lugares comúns e trivializacións estereotipadas.

* Este texto, con lixeiras modificacións, foi publicado o día 14 de abril de 2011, no Suplemento “Faro da Cultura, páxina VI, do xornal Faro de Vigo.

A agonía do león

A agonía do león. Esperanza e traxedia dos escapados

Carlos G. Reigosa

Edicións Xerais, Vigo 2010, 350 páxinas.

 

 

Dese labrego camuflado de cidadán do mundo que di ser Carlos G. Reigosa, chéganos arestora, quince anos despois da edición orixinal en castelán, a versión galega, que Xerais publica baixo o título A agonía do león. Esperanza e traxedia dos escapados. É a última publicación do escritor da Pastoriza e alíñase claramente con ese ramallete de libros que reflicten a súa identidade como xornalista. A agonía do león é, en efecto, unha reportaxe, aínda que por veces exhiba os trazos dunha verdadeira novela policial, ganduxada cos fíos da creación literaria e abeirada, así mesmo, á introspección psicolóxica. Xa que logo, unha verdadeira aliaxe de xéneros.

A agonía do león é, por riba de calquera outra consideración, escrita testemuñal, literatura de recuperación da nosa memoria histórica, a memoria das loitas antifranquistas nas comarcas do Bierzo, Ourense e norte de Portugal. Como tal, acadou na súa versión orixinal, o Premio Rodolfo Walsh de Literatura Testemuñal no ano 1996.

Para situar axeitadamente esta achega de Carlos Reigosa, cómpre lembrar que o escritor e xornalista foi un dos pioneiros na investigación e na difusión da historia dos guerrilleiros antrifranquistas galegos. En 1989, con Fuxidos de sona, rescataba as loitas e traxedias da varias figuras do maquis galego como “Foucellas”, “Gardarríos”, “Piloto”, César Ríos, Gómez Gayoso, “Mario de Langullo” e “Gafas”. E no ano 2004, tres dirixentes da guerrilla antifranquista, Marcelino Fernández Villanueva, Mario Morán e César Ríos, acompañan ao escritor no seu percorrido polos lugares das súas actuacións, en Asturias, León e Galicia. Carlos Reigosa recollería esta experiencia nun “libro de viaxe cos maquis”, baixo o título de O regreso dos maquis.

Carlos G. Reigosa

Na presente entrega, Reigosa centra a súa esculca na peripecia vital do guerrilleiro berciano Manuel Girón Bazán, que actuou ata 1951 por terras de León e Galicia, máis en concreto, na comarca de La Cabrera. Confesa o escritor que a de Girón foi unha historia que o escolleu a el, xa que se atopou con ela de xeito marxinal, mentres investigaba as peripecias doutros escapados. Nesa busca decatouse de que a historia de Girón estaba mal contada: os que aparecían como malos eran os bos e os que figuraban como traidores, non o foran. Decide por iso investigar en profundidade verbo da  figura e peripecias deste cavador de viñas, dotado, porén, dunha grande intuición e capacidade de liderado. O protagonista do libro, empurrado por acontecementos alleos a súa vontade e cuxa dinámica ignoraba, aparece presentado nesta historia como una das moitas vítimas da Guerra do 36. A falta de oportunidades de reinserción obrigaríao a realizar unha delongada e carraxenta peripecia de fuxido, levada ata as súas últimas consecuencias, nun combate desigual e sen ningunha posibilidade de éxito, contra o franquismo que acabaría con el nunha auténtica cazaría humana, mesturada ademais coa mentira e con difamacións que ían durar ata despois da morte de Franco. Esa historia ateigada de embustes foi a versión oficial. A verdade real, como o lector poderá ver, foi outra. Conservouse nun lugar illado do noroeste leonés.

A intención subxacente  neste libro é a de recuperar os feitos históricos, iluminar zonas de sombra, contalas con precisión, sen afáns laudatorios e sen maniqueísmos, mais sen intentar traelos ao presente, sen carrexar con eses feitos, rescatados do esquecemento, a belicosidade coa que aconteceron. Esta e non outra é a mensaxe deste descenso aos infernos da posguerra española, tal como a definiu no seu día o prologuista, Manu Leguineche, na edición orixinal do libro de Reigosa.

Como acontece coa maioría dos guerrilleiros e fuxidos famosos, a andaina de Girón non sería comprensible sen ter en conta a xeografía que o acubillou, o refuxio de La Cabrera, un territorio, daquela, case impenetrable. Nesa xeografía montesía e medio selvática, Girón foi para algún un león (“o rei de La Cabrera”), para outros, un escapado cuxo valor alonga a súa agonía, e finalmente para outros, unha maldición, xa que a súa personalidade irredutible facía perdurar interminablemente a guerra, a violencia e  o terror na comarca.

O libro de Carlos Reigosa admite diferentes lecturas, porque é en si mesmo unha obra poliédrica que acubilla varios enfoques: a vida de Manuel Girón Bazán. Un intento de descifrar e de facer intelixible o personaxe no espazo da súa aventura / agonía. Unha sorte de literatura de viaxes que ofrece unha visión directa de La Cabrera leonesa nun antes e tamén agora, despois de case medio século. Finalmente, a base expositiva (a forma de contar os feitos), debedora da narrativa de ficción, mais sen esquecer que  todo o relatado responde fielmente aos testemuños obtidos polo autor. A ficción, neste caso, cumpre, mais unha vez, esa función embelecedora  da historia, pero  sen contaminala nin deturpala.

Para ser lida como verdade*

Benquerido Diego. Abrázate Quiela

Elena Poniatowska

Editorial Trifolium, Iñás – Oleiros 2011, 67 páxinas.

Elena Poniatowska acostuma tirar os temas das súas fabulacións a partir de circunstancias reais, dándolles voz aos sen voz do seu ou doutros países, aos que admira ou dos que se condoe. Á máis recente, Leonora Carrington, na súa novela Leonora. Fíxoo así mesmo con Angelina Beloff, a que fora a primeira muller do muralista Diego Rivera. A escritora mexicana recrea nesta pequena obra o ficticio epistolario – do real só se conserva unha carta – que Angelina lle envía a Diego Rivera, sen obter unha soa resposta. Unicamente remesas de diñeiro.

Trátase, xa que logo, dun caso evidente de amor non correspondido, de amor intransitivo. Angelina atópase aloxada na carencia: do fillo, de amor, de diñeiro, do amante sobre todo. A súa voz melancólica convértese neste ficticio epistolario nunha parodia do sufrimento asumido pasivamente, mesmo rendéndolle culto aos pinceis e papeis do pintor. Ao longo desta correspondencia, o abalo afectivo amosa un caracter cambiante. Hai, porén, un denominador común que salfire estas cartas: a lembranza nostálxica e a imaxe idealizada do amante ausente. O desenlace desta novela – epistolario é certamente cruel: Agelina, a lánguida muller azul, viaxou a México e alí cruzouse co muralista que non a recoñeceu. A súa dor obsesiva, a súa melancolía son recreados con man mestra por E. Poniatowska nesta ficción que demanda ser lida como verdade.

* Este texto foi publicado no suplemento Faro da Cultura, paxina VI, do xornal Faro de Vigo o día 7 de abril de 2011 e no suplmento Saberes, páxina 6, do xornal La Opinión de A Coruña o día 16 de abril de 2011.

Lois Pereiro, Náufragos do paradiso

Náufragos do paradiso

Lois Pereiro

Editorial Galaxia, Vigo 2011, 103 páxinas.

 

   Un dos efectos máis rendibles e perdurables do Día das Letras Galegas é, sen dúbida, a eclosión de moitos textos escritos polo homenaxeado. Inéditos uns, e espallados outros en revistas e xornais. É o que está a acontecer cos textos literarios de Lois Pereiro, cuxa obra editada como libro reducíase a tres títulos, todos eles de poesía. Soamente os que tiveron un contacto frecuente co escritor monfortino sabían das súas incursións na narrativa e no ensaio. Son estes os que están agromando nestas datas en forma de textos editados. Un dos máis novidosos e interesantes é esta súa única novela, Náufragos do paradiso. Acompañan a novela un pequeno relato,  “Insomnio”, baseado nun dos capítulos da mesma, e un Limiar moi esclarecedor que nos chega da man de Xosé Manuel Pereiro. Sabemos así que Lois Pereiro comezou a escribir o texto desta nouvelle a finais dos 70, con vinte anos, durante a súa estadía en Madrid. O texto foi retomado e retocado en varias ocasións e finalmente apareceu publicado en Luzes de Galiza, ao ano seguinte do pasamento do poeta.

Nesa Introdución podemos esculcar os trazos do narrador que Lois Pereiro puido chegar a ser. Define o prologuista este texto como “Novela inacabada pero non incompleta”. Termos que semellan incompatibles, mais non o son, pois, en efecto, a novela non carece de ningún elemento para ser ese proxecto que o autor matinou e iso demóstrao a páxina final na que semella que podemos estar lendo unha sorte de desenlace. Pero, ao mesmo tempo, é unha novela inacabada, xa que seguramente o escritor pensaba someter o texto a novas revisións, co fin de perfeccionalo.

Náufragos do paradiso é unha novela de difícil categorización, especialmente se o lector / crítico non é capaz de traspasar as coordenadas canónicas da novela  tradicional e o seu esquema estrutural: presentación, desenvolvemento, desenlace. Eses acontecementos están ausentes do texto de Lois Pereiro. Mesmo se trata dunha ficción sen argumento, mais non sen tema, que neste caso non se extrae fundamentalmente da historia, senón de todas e cada unha das liñas deses oito capítulos que lle dan forma, da puxanza desa prosa poética coa que o escritor de Monforte narra este rodopío de sentimentos e experiencias de vida.

Desde a primeira escena, nunha sorte de congreso onírico, que se inicia co acordar de Aián dun soño que fuxía, aparecen os outros personaxes: Lisania, Mimsi, Helena e, sobre todo, a personalidade atormentada  de Bernald, trasunto literario do escritor, na súa inexorable travesía cara á “pálida beleza da morte prematura. A eterna historia do que vence” (páxina 35). A presenza da morte é un elemento importante neste texto e en toda a obra do poeta, pois en definitiva, como se apunta no Limiar, lembrando a Borges, Lois Pereiro escribiu durante toda a súa vida un único libro. Xa dixera o monfortino que, se os poetas non saben expresar a morte na súa obra, o que escriben é totalmente prescindible.

Lois Pereiro

Como prolongación da visión onírica da que está imbuído o texto, cómpre salientar o seu carácter simbólico. Esa prosa de elevada intensidade poética estanos falando de realidades intanxibles alén das palabras: o sentido da noite, da amizade, do desexo, do sexo, das arduas relacións interpersoais , do amor, unha hemorraxia histérica que, ao non internarse nas veas, crea pouco a pouco as bases da agresión. Da vida chea de ruído e furia, das fronteiras entre a cordura e a tolemia.

O estilo da prosa non soamente é moi elaborado, malia a falta desa revisión definitiva. Tamén é moi denso, debedor do rexistro poético. Estilo enumerativo, ornado con moitas aliteracións (“A verde viaxe verde, non era rubia”, páxina 40). Penso así mesmo que, xa aos vinte anos, Lois Pereiro soubo prever e detectar as sendas por onde camiñaría a narrativa hoxe en día na vangarda. Unha narrativa na que o debilitamento  das barreiras entre os xéneros, novela – poesía no seu caso, e a intertextualidade son prácticas fundamentais. Náufragos do paradiso é unha boa proba. Tamén niso foi Lois Pereiro un adiantado.

En canto á lingua, boto en falta criterios de edición. Seguramente que o orixinal presentaba algunhas erratas, erros tipográficos e outros relacionados coa propia normativa xerada polo autor. Nada se nos di verbo dos criterios cos que se edita este texto, criterios que semellan erráticos nalgunhas ocasións. Así emprégase o adverbio fóra con til e sen til (“Fora del, noutra parte” páxina 38; “Fóra da liña que fago no tempo”, páxina 44). Hai outros erros como o emprego de rota como sinónimo de ruta. Rota é un galicismo que significa, segundo o Dicionario da Real Academia  Galega, camiño na neve. Xa que logo, non semella aconsellable o seu emprego na frase “na rota do soño” (páxina 42). Se a escolla é pola propia normativa do autor, non parece entón moi coherente normativizar, entre outras palabras, espacio (espazo), diferencias ( diferenzas),  pois así é como as escribiu Lois Pereiro. Con todo, estes erros, non desmerecen os méritos da única novela de Lois Pereiro, mais deberían estar ausentes na edición deste texto fundamental para coñecer unha nova faceta dese escritor que ventou o alento da morte durante toda a súa existencia, pero moi poucas veces deixou de crer na vida.

A ateoloxía de Bertrand Russell

Por que non son cristián

Bertrand Russell

Tradución de Mª Fe González Fernández

Editorial Trifolium, Iñás – Oleiros 2011, 67 páxinas.

 

Un minilibro de Editorial Trifolium, editado dentro da súa colección “Musa pedestris”, permítenos gorentar en galego dun inapreciable galano, froito do enxeño dun pensador de primeira liña, unha icona do racionalismo para moitas  xeracións. Seguramente o filósofo máis influinte do século XX, ao menos nos países de fala inglesa. Trátase da tradución  que Mª Fe González Fernández fai de Why I am not Christian, o texto dunha conferencia que Bertrand Russell impartiu en marzo de 1927 en Battersea e que fai que debamos considerar a Russell como un dos grandes agnósticos ou ateólogos da modernidade. Penso que son máis apropiados estes apelativos que o de herexe en moral e relixión, empregado polo compilador dos seus escritos en temas relixiosos, Paul Edwards. O mesmo pensador, aínda que coidaba que a relixión era pouco máis que unha superstición, en 1949 amosaba nun discurso as dificultades verbo de chamarse a si mesmo ateo ou agnóstico. Diante dunha audiencia filosófica, comenta, tería a obriga de describirme como agnóstico, mais fronte á xente común da rúa tería que dicir que son ateo, “porque cando digo que non podo probar que non existe Deus, debería igualmente agregar que non podo probar que non existen os deuses homéricos (Collected Papers, vol.11, páxina 91).

No panfleto no que se distribuíu o discurso de Russell, para algúns analistas un exemplo do “estragador do poder da fría lóxica”, discútese  a validez de diferentes argumentos a favor da existencia de Deus. O da causa primeira, un argumento moi antigo, con precedentes en Aristóteles e Avicena entre outros, pero formulado como tal por Tomé de Aquino, é para Russell unha falacia; o da lei natural, favorito de Newton, ao que desbota porque para a ciencia actual non existen leis naturais, senón simples medidas estatísticas que xorden  do azar. A idea, por outro lado, de que as leis naturais implican un lexislador débese á confusión entre leis naturais e leis humanas. O argumento do plan descualifícase  con tan só acudir a parodia da que falaba Voltaire: o nariz deseñouse para soster os lentes! De xeito semellante rexeita Russell os argumentos morais, nomeadamente o que se presenta na formulación kantiana, e o argumento do remedio das inxustizas. Con todo, neste discurso, Russell pasa por alto o argumento ontolóxico que lle semellaba coherente nos seus anos de estudante.

Debido a que o panfleto comeza cunha discriminación dos elementos esenciais e diferenciais  do cristianismo, e un deles é a crenza en Cristo como ser divino ou, ao menos, como o mellor e o máis sabio dos seres humanos, Russell efectúa así mesmo unha lectura, baseada na hermenéutica da razón, dos evanxeos e conclúe  que certas máximas ou preceptos de Cristo nin son novidosos, nin semellan proceder dunha persoa moi sabia, Ademais, algúns deles, como o anuncio da súa segunda vinda, non se cumpriron. Cristo, por outra banda, non pode ser o mellor e o máis sabio dos homes posto que cría no inferno.Unha persoa profundamente humana non pode crer nun castigo eterno. Asemade, a figura de Cristo que describen os evanxeos, é a dun ser reiteradamente vingativo e cruel. A súa doutrina sobre o castigo por ter pecado é cruel e ademais trouxo a crueldade ao mundo ao longo dos séculos.

Bertrand Russell

A conclusión que tira Russell, é que a xente acepta a relixión non en base a argumentos, senón por factores emocionais. “A xente non cre en Deus debido a argumentos intelectuais, senón porque se lles ensinou a facelo dende a súa máis tenra infancia” (páxinas 38 -39).

Rexistro unha conclusión de Russell que non se axusta de todo á verdade. O pensador acusa a Igrexa católica de ter declarado como dogma que a existencia de Deus pode probarse mediante a razón sen axuda. É certo que o Concilio Vaticano I anatematizou, xustamente contra os librepensadores,  a todos aqueles que defendesen que Deus non pode ser coñecido con certeza coa luz da razón mediante as cousas que foron feitas. Porén, o mesmo Concilio afirmou que a revelación divina resulta moralmente necesaria no estado actual da natureza caída do home. O tema pois da existencia de Deus é algo que pertence ao campo da fe e non ao da razón. Polo demais, este pequeno texto amosa a clarividencia dun eximio intelectual, a súa fina ironía, a intelixencia dun home cuxa linguaxe é facilmente comprensible, pero que non se arreda de afirmar, por exemplo, que canto máis intensa foi a relixión en calquera período e máis profunda a crenza dogmática, maior ten sido a crueldade e peores as circunstancias.

“A noiva do vento”*

Leonora Carrington no seu estudo en México D.F.

Leonora

Elena Poniatowska

Editorial Seix Barral, Barcelona 2011, 510 páxinas.

 

Chámanlle en Francia noiva do vento a unha humilde e diminuta herba sen raíces que medra entre as carrizas, pero que ten o privilexio de florecer mesmo entre os peores turbillóns. “Noiva do vento” foi o alcume co que Max Ernst, un dos pontífices do surrealismo nomeaba a súa musa e amante, Leonora Carrington, que aos 94 anos aínda encarna  as esencias dese movemento artístico de raigaños literarios. Cóntanolo Elena Poniatowska, outra muller lenda, filla do herdeiro da coroa polaca, xornalista e inmensa narradora. As mellores fabulacións de E. Poniatowska, millentas veces galardoada,  afrontan a vida das mulleres ás que admira ou das que se condoe. Tal acontece na súa última e recente novela, Leonora, Premio Biblioteca Breve 2011 de Seix Barral. Unha lenda escribindo sobre outra lenda, á que coñece desde a década dos cincuenta, nun libro que se desenvolve entre a loucura e a arte, como afirmaba un membro de xurado.

Leonora Carrington, filla de nai irlandesa e dun magnate da industria británica, concibiu a súa existencia como un decálogo de rebeldía. Rebélase contra seu pai, que transuda autoridade e pensa que ás mulleres hai que educalas para compracer. Ama con delirio a Max Ernst, ao seu lado faise surrealista e cando, a comezos de Segunda Guerra Mundial, o internan nun campo de concentración, tolea e bebe sen tregua seguindo o consello de Baudelaire. Foxe de Francia e chega a Madrid convertida nun bandallo humano. Encerro estarrecedor nun manicomio de Santander, onde o Cardiazol aplaca os seus delirios e as súas rebeldías. Consegue fuxir da tutela dos psiquiatras españois  e, tras unha breve paréntese en Nova York, establecese en México D.F., ao que enmeiga coas súas cores, os seus contos, os seus delirios e tamén cons terrores anta a “balacera” de Tlatelolco, porque naquela revolta xuvenil participaban os seus fillos.

Elena Poniatowska

A novela é un tributo á forza máxica desta muller, un ser humano extraordinario e, á vez, unha figura perturbadora na que se levedan todos os soños e pesadelos do século XX. Poniatowska novela a vida de Leonora no  canto de escribir unha biografía alusiva, recollendo tantas confidencias que a impactaron ao longo dos anos. Abrolla así a personalidade secreta de Leonora, ese seu mundo alífero e subterráneo, ateigado de trasnos e nubeiros, legado da maxia do mundo celta que herda da súa nai irlandesa. A prosa de Poniatowska recrea ademais con grande acuidade o clima do movemento surrealista, o vivir cotián dos seus representantes, o seu maxisterio subversivo e ateigado de contradicións. Un trebón estético que sorprende pola súa forza creadora e que congrega a moitas mulleres. Quizais a máis importante foi Leonora Carrington, á que a música verbal de E. Poniatowska lle dá vida neste libro.

* Este texto foi publicado no xornal “El Correo Gallego” o día 2 de abril de 2011. Para ver o orixinal, pinchar nesta ligazón:http://www.elcorreogallego.es/tendencias/ecg/noiva-do-vento/idEdicion-2011-04-02/idNoticia-655180/