“Outono aquí” de Mario Regueira, premio Lueiro Rey de novela curta 2011.

Onte, 28 de xaneiro, na Casa do Concello do Grove, nun acto que recobrou a solemnidade, o agarimo e a xusta loanza da nosa lingua e da figura de Manuel Lueiro Rey de anteriores convocatorias, fíxoselle entrega a Mario Regueira do Premio acadado na edición deste ano. Así mesmo no acto tivo lugar a primeira presentación en sociedade da obra galardoada, Outono aquí, unha novela con moitas amavías literarias e ganduxada con plurais fíos diexéticos, entre eles unha intelixente recordación das responsabilidades do pasado, como xa sinalei no seu día.

Ocasións haberá para comentar máis polo miúdo a novela de Mario Regueira. Arestora reproduzo a presentación editorial, mais sen esquecer aqueles versos de Manuel Lueiro Rey, solidarios cos esquecidos deste mundo, cos loitadores e nos que a espada e a canción brillan por igual:

“Todos xuntos compañeiros.

Nunca é tarde, sempre é cedo.

Labregos e mariñeiros

Temos que mata-lo Meco”

“Cando a literatura se reviste coa pel da música, xorde Outono aquí, novela que, dende un íntimo dialogo entre sociedade, identidade e individuo, asume a escrita da modernidade, por esa fuxida de todo intento de solideza, como se todo, voces e silencios, acabasen por se esluír no ar da desmemoria do que fomos, seres nados en aldeas feridas pola coitelada sangrante de autovías mal trazadas, que obrigan aos seus habitantes a asumiren todas as formas imaxinables de deshumanización nos barrios obreiros das cidades emerxentes.

Mario Regueira

Guillerme vese obrigado a viaxar a Gante, unha anónima cidade europea, un lugar con prazas, estatuas, castelos turísticos e barrios obreiros, tan igual e tan diferente coma calquera outro, para recuperar unha herdanza que lle pertence de seu e escoitar tamén as palabras de perdón de Xoán, o seu exitoso irmán músico, mais nesa viaxe non só atopará a verdade dos feitos, senón tamén unha man cálida e amable que o axuda a saír da espiral da vertixe e, sobre todo,  a cicatrizar tantas feridas abertas”

 (Mario Regueira, Outono aquí, presentación editorial)

Friso expresionista*

Historias de Oregón

Diego Ameixeiras

Edicións Xerais, Vigo, 2011, 102 páxinas.

Narrador solvente,Diego Ameixeiras, afronta con éxito unha incursión no xénero folletinesco que ten que ver case que sempre coa novela negra.Porén, malia que haxa “mortes matadas” Historias de Oregón non descansa no eixo temático que acostuma definir o xénero. O presado de secuencias  seriais de Historias de Oregón ten outro propósito: retratar de forma expresionista a paisaxe humana dese Oregón, trasunto literario da cidade de Ourense na narrativa de Ameixeiras.

Diego Amerixeiras

Nútrese o relato do cruzamento de historias, historias case que todas de intemperies vitais nas que habitan os personaxes deste mosaico que o autor debuxa con trazo realista. Nos lindes de Oregón, ese lugar sombrío e precario, no que se dan cita  as clases privilexiadas e o inframundo, viven ou sobreviven seres cuxas vidas, ganduxadas en tramas que se entretecen, representan o fluxo e refluxo dunha cidade preñada dunha ferinte carga de violencia. Saliento no haber da novela a competencia autorial para espellar con ficcións vidas reais e facelo de xeito fragmentario, dándolle múltiples oportunidades á omisión, aos espazos baleiros  para que o lector poida construír a súa historia. No debe da proposta de Ameixeiras, certas secuencias de recheo que, ao meu ver, están aí para axustarse ás esixencias formais dunha novela por entregas.

* Este texto foi publicado o día 26 de xaneiro de 2012 no suplemento Faro da Cultura, páxina VI, do xornal Faro de Vigo

“Seara”, os versos de media vida de Vázquez Pintor

Seara

Obra poética (1971-2011)

Xosé Vázquez Pintor

 Edicións Espiral Maior, Culleredo (A Coruña), 2011, 314 páxinas.

 

Unha salutación para este libro-compilación de corenta anos de dicir poético que chega en sazón, maduro, nostálxico, tenue por veces, claramente combativo as máis delas, ao que me achego con temeridade, estremecemento e emoción, porque acercarse á voz lírica convertida en verso por Xosé Vázquez Pintor, é tamén abeirarse á grande verdade, ao grande milagre do mundo que dirían os nosos clásicos.

Este polifacético domador de palabras (narrador,ensaísta, dramaturgo, poeta) que talla cada liña que escribe cun rexistro literario vigoroso, ateigado de tensión, forza, emotividade, sorpresa, ergue no eido da lírica “a memoria que reconstrúe un mundo” como rotulou a súa tese verbo do escritor da Terra do Medio e da beiramar a moza e profesora cubana Yanelis Velazco Fajardo (“Mocina que nos sabes na maxia do solpor”).

Velaquí pois, editados con galanura, os versos desa media vida, escritos coas palabras que o poeta máis quere, para turrar sempre dos soños contra as esperas. Dez poemarios amalgamados polo rótulo desa “Seara”, a palabra que nos fai pensar no pan, sendo como é de terra de montes, pero que une as dúas xeografías vivenciais do escritor: a Terra do Medio, a dos seu Melide natal e a da beiramar.

Lemos os versos da primeira andadura: Gándaras (1971), Terra e pan (1975), O espertar tamén é noso (1977), vítimas daquela inxusta sentenza, pronunciada polos que pretenderon señorear o canon: “…hoxe están excluídos de calquera atención ou xuízo valorativo reseñable” (Dicionario de Literatura Galega, I, Autores, paxina 602). Gándaras, o libro iniciático (“a primeira illa dos soños”) no dicir poético do escritor, “a partida de nascemento” como escribiu o prologuista, Varela   Buxán, do que hoxe Vázquez Pintor confesa que ía “analfabeto de metáforas”, mais non de ousadía reivindicativa que provocou aquela condena de prosaísmo de orientación social e onde podemos gorentar de novo daquel poema “Eu bebín nunha cunca” que lle deu ao poeta o seu primeiro éxito literario:premio nos Xogos Florais de Guimarâes.  Terra e pan, igualmente sospeitoso, é homenaxe igualmente a quen  resiste e ama. O espertar tamén é noso, libro teitado por un ricaz espazo que acubilla as memorias da infancia. Son os poemarios dos anos 70, dese socialrrealismo tan deostado, nutridos, porén, de enerxías, de chamadas á resistencia, mais tamén de vehemencias emocionais.

Con Ofidios de diario (1984) prodúcese a viraxe na forma e no contexto dun quefacer poético que agora asenta a súa cerna nas isobaras dun mundo fastástico, ensoñado (“un soño de amor e do ofidio”) cicelado ao ritmo das imaxes brunidas con palabras. Unha andaina que prosegue  Na vertical da noite (1990) e No corazón mancado (1990), universos poéticos nos que goberna a ensoñación, “a lucería  das horas no mar-ceo”, as descubertas exteriores “para axotar os medos e bicar as intemperies”.

Os dous últimos poemarios editados, Rotación violeta (1996) e Banzados (2001) significan unha volta a outras etapas vitais ateigadas de ousadía, rachando os medos da luxuria, camiñando por veces no territorio dos loucos e do destempo. De novo os versos de Quian, onde aínda rebrinca o golpe contra a infamia e a covardía.

Xosé Váquez Pintor

Completan o volume dous inéditos: Anuncian as aves e Os versos do zapateiro. O primeiro é un exercicio desa habilidade escritural de Vázquez Pintor, da que podo dar fe porque fun testemuña dunha xesta semellante. Un poemario deliñado na súa meirande parte nunha noite pecha do ano 1991 na Casa da Cultura de Agolada, diante das pezas dos escultores e pintores do Deza, dialogando con elas o poeta, bebendo co granito e cos óleos. Pecha o volume Os versos do zapateiro, versos escritos por encarga para homenaxes e outros acontecementos. Memoria dos últimos anos dun eu lírico que se manifesta sempre cunha grande vitalidade e se expresa con palabras de liberdade, revoltosas coas faixas dos canons, con linguaxe que sutura preguntas e respostas, as lembranzas da infancia, a ollada sobre os obxectos e acontecementos. Tamén as soidades e illamentos, os saberes, arelas e querenzas da nosa tribo.

Mergullarnos neste libro recompilatorio de Vázquez Pintor   confírmanos nesa seguranza de que a función poética, algo pequeno na súa configuración gráfica, é paradigma de fermosura. E o que aínda é máis relevante: que  a poesía é forte (Michel Deguy), sobordante de fulgores e bríos máxicos.

…………………….

Poemas de Vázquez Pintor

 

“AFIADOR  DA BRÉTEMA

que vas polos camiños converxentes da saudade

cun bocado de paxaro na boca:

levita-me no espazo e na mensura,

dime da voz da aurora e do solpor, di-me do frío

da navalla no duodeno de esmeril.

Cóntamedas risas, de enguedellos, maldicer

de meigas na premonición dos sapos.

Afía-me de amor

ao quente do sol, na praza

exagonal da cibdá vella,

coma se fose en Cuzco ou en Venezzia

a moza inquisidora do deu paso en rotativa

no cilindro dos decámetros”

(Ofidios de diario, páxina 96

…..

 

“¿COMO FOLLAR, MEU AMOR, SEN TOLERANCIAS

sobre este niño de víboras a espreitar a mañá

cando nos vexan? Anda

vámonos, que aquí non teño o encoro predisposto.

Necesito o acougo da sabana, nunca a entrega:

esa tal rutina de rotos alamares que se abren.

Non. Así non sei eu trebellar. Por eso lévame

cara outros territorios, lonxe das bocas, lonxe

dos ollos e as envexas

porque quero avivecer contigo das moitas maneiras

DE AMAR COMA UN INVENTO”

(Rotación violeta, páxina 206)

…..

 

“MOITAS VECES QUERO DEFINIR CUNHA PALABRA

ese cumio de gloria miserábel

no que o tempo se vai e nos abate o cansazo

por outra desmedida.

Todas as glándulas semellan bocas

abertas a papar ese eterno que soñamos

pero non, que hai que regresar rectos aos inicios.

todas as febres son

cordas de violino predispostas por Mozart

no seu reino de luces.

E o sangue entra no que eu chamo o ritmo do tam tam

coma as tribos que percuten a terra.

e disme cando entro no caudal e corro espeso

e morno sobre a dalia interior que mora en ti:

sigue sigue sigue sigue sigue sigue sigue

E ROMPE O CEO AQUEL CANDO CHEGAMOS

( Rotación violeta, páxina 211)

…..

 

LAXEIRO: UN SÉCULO

A Laxeiro, pintor e galano, sorrindo a Nosa Lingua

 

“BRINDES, NOSO AMIGO DA NAVALLA PARA  A BARBA!

Que aínda cumpras centos máis nas feiras de alemparte

e veñas armado co pincel na guerra fría

deste tempo de cairos e soberbia.

 

Estás aquí onde nos chama a liberdade e somos

tantos no teu vaso e no teu colo dos pasares

cando o río vai teso de fartura

e labra un asubío.

 

Velaí estás na pedralxe da ponte

co chapeu de lenzo e bota de botos

no romaría que arde en arestoras

coma besta e boi de teu no cadro dos magníficos

do tempo que cómpre preguizar para saber

en ti a terra matria.

En ti.

 

E digo pepe e outeiro e abeledo

coma nun vaso de cristal que arde en adubíos

no teu soño diario  de amencida cando vou

e veño en paso descuberto pola ribeira

dos bravos aturuxos coma soles do noso

na galaxia das tabernas e no café de vigo

onde aínda estás en vida e sempre esperas.

Sempre.

(Os versos do zapateiro, páxina 301-302)

…..

 

IANELIS

                                   “Aí vai a xove,

                                     a dos pés descanzos

                                     que recibe os versos dun zapateiro

                                     e amence na cúpula da cidade”

                               

                                    Yanelis Velazco

                                    A virxe e o espello, Habana, 2010

 

“COMA BRIS E LABIO NA ILLA MÁIS QUERIDA

Dos galegos soñas e camiñas primaveras

Para esta lingua amada de sempre polos séculos.

 

Mociña que nos sabe na maxia do solpor

Cando as avenidas das estrelas son chegadas

Para irmos contigo a navegar nos paraísos.

 

Somos esa voz e o canto sempre en romaría

De soñar así nos universos da distancia:

A maré en avenidas do mundo que nos ama.

 

E agora sabes, mociña, como somos teus

Amigos e conversas e pronuncias seara

Coma un remo para que o mar nos deixe

Felices, bicar terra”

 (Os versos do zapateiro, páxinas 307-308)

Un Carver pouco carveriano*

Raymond Carver y Tess Gallagher

A  vida e a obra de Raymond Carver (1939-1988) aléitase na lenda. Descoñecido cando en 1981 o seu editor Gordon Lish publicou What We Talk About When We Talk About Love (non existe tradución ao galego) despois dunha demouca de máis do 50%, cando finou en 1988, pasaba á historia como un dos grandes referentes literarios dos últimos trinta anos. Un dos escritores eximios de América, xunto con Chéjov quizais o mellor contista do século XX. Pai do realismo sucio e  un dos piares do minimalismo. A voz máis xenuína da Norteamérica contemporánea agasállanos -ou iso pensabamos- cunha literatura minimalista esteada no omitido (Harold Bloom). Foi Hemingway o iniciador  da literatura minimalista, pero é Carver o nome que se asocia por antonomasia con esa estética literaria. O Carver editado pro Gordon Lish, nomeadamente o da obra arriba amentada. A secura da súa prosa, un estilo elíptico,  a monotonía na que habitan os seus personaxes, “diexesis parsimoniosas” e, sobre todo, os seus inesperados e pavorosos desenlaces convertérono no paradigma da narrativa minimalista.

Pero no ano 2009 apareceu publicado en Londres a versión orixinal da obra que o fixo famoso e foi traducida ao español por Anagrama co título Principiantes. Agora sabemos do traballo implacable, pero certeiro do editor que eliminou títulos, páxinas enteiras e cambiou finais convertendo o inglés de Carver nesa coitela que talla pezas de prosa austera e exenta de enfeites, despoxándoa de todo agás a cerna da emoción humana. Un bo exemplo é o relato “Dile a las mujeres que nos vamos”. Unha trama moi sinxela: dous amigos, Bill e Jerry, unidos dende a infancia. Entre os dous mercan un coche. Un domingo collen o coche e dan un paseo. Atopan na estrada a dúas rapazas coas que coquetean. Elas deixan a estrada e camiñan por un carreiro. Séguenas Bill e Jerry. Bill, desalentado para e prende un cigarro. Aquí remata a historia, pero o lector atopa estas liñas para un final fulminante: “Nunca entendeu o que quería Jerry. Pero todo comezou e rematou cunha pedra. Jerry  empregou a mesma pedra coas dúas rapazas, primeiro sobre a que se chamaba Sharon y despois sobre a que debería ser de Bill”. Unha frase cortante, impersoal, inexorablemente inhumana. Mais este final no é obra de Carver, senón de Lish. No canto do mesmo, Carver escribira seis páxinas que Lish podou sen piedade. Carver cóntao todo, sen lle dar ningunha oportunidade á omisión, a ese ton formidable, á ferocidade dun final que, precisamente polo omitido, foi considerado un tótem referencial. Xa que logo, son pertinentes os inquéritos: ¿De que falamos cando falamos de Carver? ¿Quen é o seu creador? ¿El mesmo ou o seu editor?

* Texto publicado o día 21 de xaneiro no xornal El Correo Gallego de Santiago de Compostela. Para ver o orixinal, pinchar aquí

As “deshoras” de Xavier Lorenzo

Libro de deshoras

Xavier Lorenzo

Edicións Positivas, Santiago de Compostela 2011, 125 páxinas.

 

Este Libro de deshoras supón o retorno á area literaria dun narrador que, despois de ter brillado un día con luz propia -foi o gañador do Premio Blanco Amor do ano 1996 coa novela O paxaro que canta un nome-, desapareceu practicamente do nosa paisaxe literaria, excepción feita do libro de relatos  Animados na sombra (1999). Efémeras estrelas fugaces do mundo literario que se esvaecen de súpeto, seguramente polas poucas posibilidades para a publicación que ofrece o sistema editorial galego..

Porén, Xavier Lorenzo amósase neste Libro de deshoras como un narrador moi interesante, na miña estima por dous trazos que aleitan o seu labor: non rexeita as formas máis vangardistas e experimentais de narrar e os seus textos, aínda que de natureza miscelánea, encerran un indubidable espírito crítico, agochado quizais por veces, mais moi eficaz.

Se Deshoras, o último libro que Cortázar publicou en vida, ofrece un renovado abano completo do mundo cortaziano, en  o Libro de deshoras Xavier Lorenzo, movéndose quizais fóra das marxes canónicas do que convencionalmente se entende por relato, achéganos a unha estimulante forma de narrar, na que se reúnen textos entrelazados que poden ser relatos, ensaios, confesións, poemas, versos…sen que importe moito o que son. Non son relatos, como digo, no sentido convencional: historias que se van cargando de tensión e que estouran nun desenlace. Tampouco existe nos mesmos ese momento epifánico propio do esquema norteamericano do conto. Ás avesas, neste Libro de deshoras, erguido cunha estrutura complexa e modalizado por esa xa aludida fina ironía incrustada nas súas páxinas, a materia diexética é feble, aparece amosada en forma breve e por veces a xeito de microrrelatos e procura máis o afán investigador e o estímulo para que o lector se interrogue criticamente,  que un escaparate de tramas completas.

Textos pois que, malia a súa aparente anarquía e complexidade estrutural, encerran un misterio por desvelar. É pois tarefa do lector interpretar o aparello simbólico do que se serve o escritor para falarnos de acontecementos cotiás, da confusión entre o sal e o azucre, da inxenuidade dun pretendente comentada por varias mulleres, desa cegueira que, porén, permite ver, do móbil que a protagonista -unha “agonías”- bota a recargar na tixola de fritir cebolas…

Na miña particular lectura subliño o relato “Avelino”, sobre todo pola incursión que con el fai o autor na metaliteratura. Trátase dunha relectura de “Aveline” de J. Joyce e Xavier Lorenzo achégase ao tema da intertextualidade, ao fenómeno dos textos que se apoian noutros textos cuestionando onde remata a intertextualidade  e onde comeza o plaxio. Un texto ademais moi ilustrativo  -só lle falta citar a Raymond Carver e a Gordon Lish!-  sobre a mediación entre a creación e a edición. E a súa par, a serie  “Ximnasio”: cinco relatos para espertar no lector a necesaria ximnasia mental, sabendo que nunca acadará  esa cumprida meta final, como o corredor que camiña na fita de goma de carreiras, ocupando sempre o mesmo lugar no espazo, manifesta metáfora do noso tempo.

Cronista e artesán na Costa da Morte*

Cita en Fisterra,

Luís Rei Núñez

Edicións Xerais, Vigo, 2011, 207 páxinas

 

Da escaseza de narrativa de viaxes pola Fisterra ou Costa da Morte (do Sol), como prefire nomeala Luís Rei Núñez, naceu o desafío reincidente deste viaxeiro, nativo destas xeografías, no que, a imitación doutros viaxeiros por terras alpuxarerreñas, empordanesas ou patagónicas, pretende repetir experiencias gozosamente epifánicas, segundo o consello de Bernardo Soares, o heterónimo de Pessoa: “Para viaxar basta existir”.

En sete cumpridas xornadas de observacións, admiracións e denuncias, un narrador autodiexético  sae ao aire libre e mergúllanos a nós lectores nas rutas, camiños e corredoiras do “Condado do Solpor”. Luís Rei Núñez une a súa voz a esa tendencia cada vez máis frecuentada na literatura á que, no ronsel de Spires, podemos designar como narrativa á vez autorreferencial e narrativa-reportaxe. En efecto, Cita en Fisterra, sen ser propiamente unha novela, tampouco é unha guía de viaxes. É un texto narrativo misceláneo que comparte trazos das crónicas viaxeiras, vividas, experimentadas e por veces soñadas. Un espello con múltiples reflexos emocionais que lle abre as portas á literatura en estado híbrido nunha afouta mestura de xéneros.

Luis Rei Núñez

Un percorrido en sete xornadas pola xeografía sentimental da Costa da Morte desde a primeira parada en Muros ata a derradeira en Caión, abríndolle as portas á observación mais tamén á fantasía, amalgamando crónica viaxeira con historia, símbolo, fotografía, ficción e información. Diluíndo, xa que logo, lindes de xénero. O narrador asume dúas funcións nesta viaxe. Será cronista fiel ao que os camiños lle van entregando e artesán acollido ás trampas da ficción.

No seu tránsito por “lugares e tribos” abrollan diante do lector non só as paisaxes de gozo e ledicia telúricos, senón tamén as denuncias contra as falcatruadas, contra o feísmo, contra as deleibas e estragos, tanto na escena urbana como rural. E así mesmo os esteos da memoria das nosas xentes en harmoniosa e gorentosa mestura con episodios ficcionados , retratos ou conversas con amigos ou personaxes admirados. O resultado é esta Cita en Fisterra, un libro, sen dúbida menor na bibliografía do escritor, pero exemplo paradigmático da narrativa autorreferencial e escrito cos fulgores dunha escrita moi plástica, que combina os frugais engados dunha prosa viaxeira amalgamada coa memoria literaria.

* Este texto foi publicado o día 12 de xaneiro de 2012, no suplemento Faro da Cultura, páxina VII do xornal Faro de Vigo.

A esencia da poesía

Do lado dos ollos

Emilio Araúxo,

Edicións do Cumio, Vigo, 2001, 300 páxinas

( LIBROS DE FONDO)

 

Descubrir, descifrar desde a prosa o celme da poesía. Eis o obxectivo e o fío condutor desta magna publicación, Do lado dos ollos que Emilio Araúxo, un dos máis conspicuos poetólogos dos nosos días, sacau á luz hai xa dez anos en Edicións do Cumio. Setenta e nove poetas de todas a extremas do mundo acompañando a Emilio Araúxo na pescuda do pensamento poético. O estatuto da prosa ofrece as  condicións axeitadas para realizar este somergullo nas augas fondas da poesía, nas augas diso que lle roubaron a Luís Pimentel para presidir congresos, xuntanzas, “happenings” poéticos e revelar en que consiste o grande milagre do mundo. As condicións de existencia e singularidade do pensamento poético neste momento, pouco anos despois de atravesarmos unha fronteira de séculos e milenios.

A publicación subliña o papel esencial que hoxe xoga a poesía, a importancia da poesía neste intre, porque a poesía como declarou no seu día o novelista francés Philippe Sollers, é o antídoto e o remedio para a nosa época. “Hoxe a poesía é fundamental” engadía Ph. Sollers. E se convidamos a Natacha Mochel, decatarémonos de que a poesía é dalgún xeito o laboratorio da literatura. Xa que logo, o libro Do lado dos ollos atinxe, máis alá da poesía, ao eido literario en xeral. Consinte que nos acheguemos á herdanza viva do século XX e ás  rupturas en curso.

A súa elaboración e datación, entre xuño de 1998 e o outono do 2000, permiten usalo como periscopio desde as profundidades peláxicas do noso tempo, do pasado e  do futuro.

Algúns psicanalistas afirman que existe unha ética común á poesía e á psicanálise. Manteñen que son dúas maneiras de ollar o ser humano co mesmo obxectivo: arrincarse a impostura. Cómpre entón ficar preto da poesía, como preto da psicanálise e iso tamén o fai este libro.

Que  din, xa que logo, os poetas? Que enuncia hoxe o punto de vista poético? Velaquí o pulo, o ton e fío condutor deste proxecto. Achegarse a poesía neste intre para tratar de valorar o que aconteceu no século XX co réxime do poema, as súas mutacións, as súas crises, a súa perseveranza. Porque a poesía resiste, a poesía ten man. A orientación do preguntar provén en grande medida de Alain Badiou, da “inéstética” de Badiou: unha estética que non soamente considera a arte como autónoma e independente, senón que mesmo a propón como unha das condicións de filosofía. E abofé que Do lado dos ollos pon a proba algunha das teses de Badiou neste eido: se a poesía é pensamento, se o poema é unha operación de verdade e non só un sinxelo encantamento retórico,  a cuestión do suxeito do poema, a da desoxectivación , saber se o poema é acontecemento.Para atopar a respotsa só cómpre abordar a poesía a partir da acción restrinxida (unha acción restrinxida e fóra de calquera pretensión de totalidade, unha acción local, pero asemade dirixida a todos). Se o poema é anticipación e millentas preguntas que o lector atopará na Presentación desta publicación e no discorrer das súas páxinas.

Por outra banda, tamén achega  Emilio Araúxo nas páxinas deste volume, outros dos temas de grande relevancia. O tema da herdanza, en primeiro lugar, pois como dicía Julien Blain, nómade e inventor da poesía elemental, un dos logros do libro é o de xuntar nas súas páxinas a tres xeracións de poetas. E logo, a achega ao imposible retrato do poeta no noso tempo, ás figuras posibles que hoxe en día se están a afirmar. Abórdase asemade o tema da resistencia da poesía fronte ao sistema da maquinaria editorial, fronte ás forzas institucionais e medíaticas. Cunha atención especialísima ás novas tendencias poéticas: certas partes do libro están atravesadas pola tensión entre o “literalismo” (a poesía branca e espida de imaxes: Claude Royet-Journoud, Michel Palmer, Keith Waldrop, Jean Daive) e o “neo-lirismo”.

Mais Do lado dos ollos máis que un libro de áreas culturais, é un libro de poetas singulares. Arlindo Barbeito, guerrilleiro na loita de liberación de Angola e discípulo de Adorno nos anos 60, antes de ser poeta. Bernard Hedsieck, un dos creadores da poesía sonora e tamén do “cut-up” con William Burroughs. Rea Nikova, a principal herdeira das vangardas rusas. Uxío Novoneyra (que falou para este libro en xuño de 1998 e maio de 1999) e  James Sacré, os dous grandes poetas do mundo labrego. E máis alá Yves Bonnefoy,A. Gamoneda. Michel Deguy, Henry Bauchau, Hubert Lucot, Ah Jian, o poeta vagabundo, Pearse Hutchinson, o poeta pobre.

Emilio Araúxo

Tampouco faltan os poetas visuais: Blaine, Padin, Hugo Pontes. E así ata setenta e nove poetas que converten esta publicación nunha verdadeira antoloxía da poesía mundial, porque na derradeira pregunta que Emilio Araúxo lle fai a cada poeta, inclúe un poema seu  e un comentario. Como mostra o fermoso poema da poeta de Islandia Sigurdur Pálsson: unha casa sen cheminea e sen paredes en Rykjavit que nos invita a compartir o pan e o viño. Entrar na casa da poesía: “Por favor / sentádevos / Non vos asustedes / Tomemos un bocado / partamos o pan, probemos o viño / acendamos o lume no lar // Miremos / non, admiremos os cadros / nas paredes// Por favor / entrade pola porta ou polas ventás / se non polas paredes”,

Porque a poesía -eis  a súa forza- non ten fronteiras, non ten paredes, pero pode ternos de pé. A poesía ten man.

Álvaro Cunqueiro, Remuíño de prosas

Cadernos Ramón Piñeiro (XX): Remuíño de prosas de Álvaro Cunqueiro

Edita: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, Santiago de Compostela, 2011, 115 páxinas.

 

Hai apenas dez días que en Compostela, nos prelos nos que se veñen editando os Cadernos Ramón Piñeiro, vía luz este novo volume, que fai o número XX, o cuarto publicado no ano 2011. Máis unha vez, baixo a dirección dos profesores Luís Alonso Girgado e Ramón López Vázquez. O propósito e obxectivo que move os editores (o propio Alonso Girgado, Luís Cochón  e Lorena Domínguez Mallo) son os mesmos de sempre: recoller certas achegas practicamente descoñecidas do noso patrimonio cultural, espalladas en revistas, xornais ou publicacións periódicas xa fenecidas.

Esta intención e vontade toma corpo neste número XX dos Cadernos Ramón Piñeiro nun remuíño de prosas, como reza o título, prosas seguramente menores que Álvaro Cunqueiro foi arrequecendo entre as súas grandes pezas escritas en todos os xéneros.

Compílanse pois neste Caderno número XX un amplo feixe de textos de dispar cronoloxía de Álvaro Cunqueiro que serven de prólogos, epílogos a obras de escritores amigos  como Díaz Jácome, Eduardo Moreiras, Joaquín Merino, García Bodaño, Manuel María, Juan José Moralejo.

Outros textos comentan ou presentan exposicións de pintores amigos: Carlos Maside, Prieto Nespereira, Prego de Oliver e Antón Patiño. Completa o volume unha achega de materiais escritos para seren lidos en ocasións moi especiais: notas para conferencias, discursos, pregóns, alocucións laude…

Pola miña parte saliento entre este remuíño de prosas a “Oración -inédita en parte- para ser lida na inhumación do poeta Ramón Cabanillas en Fefiñáns (Cambados). “Todo o que foi de nós, todo o que é de nós, todo o que será de nós, fíxose home na pequena, homildosa terra que foi dada ós galegos. Encheuse iste home, iste Ramón Cabanillas de Cambados, de luz e cantou”. E asemade, o discurso de investidura como doutor honoris causa pola Universidade de Santiago (29 de xaneiro de 1980). O discurso “Eu daría a vida para que a nosa lingua continúe”, pronunciado ao recibir e Pedrón de Ouro 1980, tan oportuno nas actuais circunstancias.

Caderno misceláneo, pois, homenaxe do Centro Ramón Piñeiro a Cunqueiro neste primeiro centenario do seu nacemento e instrumento necesario para un cabal coñecemento dos escritos e da bibliografía toda deste ilustre fillo de Mondoñedo e de Galicia, Álvaro Patricio Cunqueiro Mora.