A VIDA COMO TRÁNSITO

Non o saben as estrelas

Diego Alfonsín

Edicións Xerais, Vigo, 2018, 94 páxinas

 

Diego Alfonsín, (Tui, 1980) autor dunha novela breve e dun libro de relatos en castelán, debuta na narrativa galega con outra novela curta que se fixo ganadora do Premio Lueiro Rei do ano 2017. Unha novela que forma parte dese pulo innovador que algún autores lle están a imprimir á narrativa galega, se ben de xeito minoritario. Un narrador que desbota as estratexias canónicas e ergue a súa narración a base de teselas narrativas cosidas mediante puntos de fío, frecuentemente inapreciables, mais que farán que o lector perciba un texto unitario con forma de novela.

Unha boa mostra desta forma de narrar é Non o saben as estrelas. Nun hostel dunha cidade europea calquera, un protagonista innominado narra as súas experiencias e as relacións que ten con xente nova e viaxeira que se hospeda no mesmo albergue. Algúns con vocación de continuidade, outros soamente viaxeiros que se esvaecen tras unha noite. Co paso do tempo, o protagonista vai recoñecendo os habituais do hostel, os que foron quedando sen saber as datas das súas partidas deste hostal que semella por veces un hangar abandonado, un lugar de tránsito, no que o narrador  está a coñecer nova xente e mesmo as súas aventuras e relacións íntimas. Estes habituais do lugar forman un puzle de pezas vitais, cada un coas súas teimas, aventuras e arroutadas e dalgún xeito compleméntanse entre si: Castro, un rapaz de Florida que fala con fervor do territorio mítico dos seus devanceiros; Natsuki, coa que se entende por xestos e que chega a súa cama despois dunha bebedela; Carla que toca o violonchelo nas rúas e lle fala de Giuseppe Verdi agonizante, do seu funeral, mentres soa o coro dos escravos de Nabucco; Antonio que escribe nun garaxe  glacial lisboeta e semella falar desde un soño; Armando, o irlandés… seres que semellan evaporarse entre as sombras ou mesmo son sombras.

Non entanto, tamén o narrador protagonista achega algunhas secuencias, retallos da súa existencia, arroutadas dunha vida improvisada, na que non fixo outra cousa que camiñar. Está a buscar de que escribir pero case nunca encontra, é contratado como gigoló  para ter encontros con mulleres, para lle ler a unha anciá de noventa anos…

Novela curta, moi condensada, profundamente simbólica, de seres que se encontran, mesmo se aman e desaparecen como descoñecidos. A vida como tránsito, impermanencia, cambio, precariedade, temporalidade. Unha transitoriedade, porén, das existencias humanas moi afastada das concepcións medievais e renacentistas, unha constante no pensamento relixioso, filosófico e literario. O hostel é o continuo ir e vir dos que se acollen no mesmo; viven certamente o presente sen pensar no futuro nin na finitude e na continxencia, mais son vidas sempre a correr sen posible detención. Unha acerta metáfora do noso tempo, representada por esas folerpas ou fogueiras da vida de cada viaxeiro, e asemade polas súas relacións, case que sempre contrapostas cos outros viaxeiros. Que permanecerá do que foi no hostal ou se a súa mínima presenza desaparecerá empurrada polo ir e vir incesante doutros viaxeiros? é a pregunta que se fai o protagonista nas páxinas finais

                                             Diego Alfonsín

O autor constrúe a historia cimentándoa nunha estratexia narrativa que desafía os moldes canónicos. A súa proposta estéase en breves secuencias narrativas que nos achegan retrincos da vida de cada viaxeiro: as súas procuras de amor, de amizade, as súas melancolías, os seus devezos, que producen no lector a impresión dun amoado continuo. Un estilo de prosa que en boa medida hipnotiza o lector cun lirismo máis oculto que expreso, acércanos a estes seres que viven nunha realidade suspendida.

 (Texto publicado no xornal Faro de Vigo o día 25 de outubro de 2018)

HEROES MALIA SEREN DERROTADOS

O exército de fume

Manuel Gago

Edicións Xerais, Vigo, 2018, 447 páxinas

 

   O exército de fume é a segunda incursión de Manuel Gago na ficción galega. Unha novela de longo alento e quizais tamén longa de máis e cun título certamente intrigante e enigmático cuxo verdadeiro significado descubrirá o lector no remate da mesma; e que forma parte dun proxecto refundador desa caste de novela que ganduxa, e non de xeito provisional, realidades históricas,lendas e ficción. Unha novela de guerra, espías e accións trepidantes, e que nun país no que nunca se fixo xustiza cos que se rebelaron, cos torturadores e asasinos, cos que cooperaron, cos que cooperaron co nazismos, cos que deron a súa vida pola liberdade, cumpre, xunto con outras, ese papel. É unha das funcións da literatura: non cambiar o mundo, mais si combater o conformismo e facer imposible a desmemoria. O exército de fume faino dun xeito sobranceiro, sobre todo porque permite que saian á luz, con esa mestura de historia e ficción, moitos acontecementos do noso pasado franquista.

O pulo temático central da novela é a resistencia e a loita antifascista neste recuncho peninsular, o rescate do mundo da resistencia armada e daqueloutra que, sen armas, soamente con transmitir o que ve, tamén loitou contra a presenza dos nazis en Galicia durante a Segunda Guerra Mundial: control das minas de volframio, as torres de comunicación e algún aeroporto agochado instalados no interior, o espionaxe e a organización que o nazismo argallou en Galicia e nomeadamente o abastecemento de combustible e as reparacións dos submarinos U-Boot que recibían ou atopaban nos peiraos galegos. E arredor dese centro temático, varias fías narrativas, representadas por tres personaxes principais e cunha manchea de outros secundarios, así como pezas episódicas de menor entidade. Celia, unha mociña cándida, mestra nunha aldea da Costa da Morte, da que ninguén desconfía, pero á que a chegada de tres avións alemáns lle farán cambiar a súa vida ata converterse en espía a petición do seu pais. O mundo da resistencia armada en Galicia, o movemento guerrilleiro galego, representado sobre todo polo personaxe Ramallo; e as súas desavinzas internas, escasamente axudados polas potencias aliadas. Eles e elas formaron o exército cuxo fume se esvaeceu da nosa memoria histórica, reivindicado, porén, nesta novela: foron os heroes malia ser derrotados. O protagonista da terceira tesela é o retratista do océano, Urbano Lugris, un personaxe que non é de ficción que tivo que facer moitas cousas para sobrevivir, pinturas alleas aos seus universos soñados, e ao que na ficción os alemáns contratan para que pinte un mural cunha panorámica de Vigo, como agradecemento á cidade. Todos eles e outros personaxes históricos ou inventados mais esteados en persoas reais, co seu vivir cotián ou coa súa épica, conforman un grande mosaico do que foi a presenza do nazismos en Galicia e da loita de personaxes míticos, loitadores desde as marxes, que recibiron, porén o apoio discreto de labregos e mariñeiros.

 

Manuel Gago

Manuel Gago artella unha novela de calidade e á vez popular. Ese é o punto de mira que plana sobre unha estrutura non lineal, con alternancia de secuencias que dan conta da vida, da épica e do abafo dos distintos actantes, todos eles rectilíneos: non evolucionan agás a mestra moza da Costa da Morte. Outro engado da novela é un estilo de lingua forte e epopeico por veces, co emprego dunha ricaz terminoloxía e un ritmo “in crescendo” que no desenlace converte esta peza nun thríller rebordante de intriga e suspense.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 11 de outubro de 2018)