Calpurnia Tate e “A orixe das especies”

 

A evolución de Calpurnia Tate

Jacqueline Kelly

Tradución de Carlos Acevedo

Faktoría K de libros (Editorial Kalandraka), Pontevedra, 2013, 300 páxinas.

 

   The Evolution of Calpurnia Tate foi a primeira novela de Jacqueline Kelly (Nova Celanda,1964). Doutora e avogada, profesións que exerceu antes de dedicarse á literatura, logo de se trasladar a vivir a Texas. A novela acadou de seguida o aplauso do público e da crítica e foi traducida a diversos idiomas. Arestora, en tradución de Carlos Acevedo, podémola gorentar na lingua de noso, grazas a Faktoría K de libros.

   Jacqueline Kelly achéganos unha fermosa historia ganduxada coas fías do frescor e un ficticio e premeditado candor. Unha historia que avanza pola canle de continuas descubertas. Descubrimentos e aventuras non só dunha familia ou mesmo dunha aldea, senón de todo aquilo que cada día emerxe do cotián ata converterse para Calpurnia, a nena de case doce anos, nun territorio máxico: a chegada do teléfono á vila, os amores dos seus irmáns, o saibo da coca-cola, o achado de novas especies… mergullada na paisaxe, no clima, na flora e na fauna de Texas. E dun xeito especial, lendo os libros da biblioteca e realizando sinxelos experimentos nun laboratorio, labores ambas as dúas que lle permiten achegarse á figura e á obra de Charles Darwin, achegamento que a autora reflicte con oportuna habelencia nas citas tiradas de A orixe das especies, que rotulan cada capítulo.

   A historia transcorre pola altura de 1899 data na que “xa sabiamos dominar a escuridade pero non a calor de Texas”. Calpurnia Virginia Tate ou Callie Vee como  a chamaban familiarmente, cóntanos as súas historias, as súas andanzas, rodeada de seis irmáns, como  a única representante feminina do clan dos Tate, facéndolle fronte aos tópicos e rutinas educativas que a  súa nai pretende ensinarlle como propias dunha moza do seu tempo: coser, cociñar e tocar o piano.

   Con aparente ou real inxenuidade, a cativa pon en dúbida a orde establecida: Calpurnia pretende ser unha científica nun momento no que ás mulleres lles estaba socialmente prohibido estas aspiracións. Mais coa axuda do seu avó, Callie Vee irá desvendando os secretos do mundo natural, tanto no eido da fauna como no da flora, baixo o pulo da obra de Darwin.

   A novela quere ser non só un relato da evolución da protagonista, senón tamén, e sobre todo, da evolución dos tempos nas portas dun novo século, evolución na que a protagonista pon todas as súas esperanzas. O punto forte da novela é, sen dúbida, a figura da protagonista. A

Jacqueline Kelly

súa intelixencia, perspicacia, o seu inconformismo, o seu afán observador o seu devezo por coñecer… Cando todo isto forma parte da personalidade dunha adolescente de finais do século XIX, converten a protagonista narradora nun dos máis firmes porlóns no que gravita toda a novela. Asemade a introdución de Darwin como personaxe presente en cada un dos capítulos é outro indiscutible acerto da narradora.

   Sen ser seguramente unha obra mestra da literatura universal, A evolución de Calpunia Tate, escrita con estilo sinxelo e claro e cun fondo  crítico e divertido, é unha peza literaria, unha novela xuvenil  que ben pode ser considerada unha fictional-crossover, unha peza literaria do interese dos lectores adultos que gorentarán, sen dúbida, do verdadeiro sámago desta peza literaria. Imposible resistir a feiticeira amavía dunha cativa de once anos que devece por ler A orixe das especies.

 

Fendas no nacionalismo. Unha novela de non ficción

 

Infiltrados

Os servizos secretos, a UPG e outras historias do nacionalismo

Alfonso Eiré

Biblos Clube de Lectores, Cesuras, 2013, 189 páxinas

  

   Definido pola editorial e polo propio autor como novela de non ficción, Alfonso Eiré, achéganos, porén en formato narrativo, un relato baseado en documentación que o escritor afirma coñecer, sobre a infiltración dos servizos de intelixencia nos sectores do nacionalismo galego marxista leninista coa finalidade de crear rachaduras na UPG e redirixir ideolóxica e tacticamente o galeguismo galego soberanista. Se o realismo crítico e a vontade etnográfica son algún dos trazos cos que se pode encadrar unha boa parte da narrativa anterior de A. Eiré, nesta nova achega prescinde do ruralismo e o seu realismo crítico cómpre poñelo entre interrogantes. A súa é unha peza híbrida entre o relato non ficcional, a crónica e certos ingredientes ficcionais. Unha escolla xenérica que considero non é a más apropiada para desenvolver un tema complexo e tan serio como o que tratamos..

   Achégase pois A. Eiré á realidade dun xeito documentado, mais sen amosarnos eses documentos, e a través dun relato en boa parte novelado. Esa realidade é, segundo o escritor, que o servizos secretos españois infiltraron, intoxicaron e fenderon grupos do nacionalismo galego, nomeadamente a UPG. O autor ponse na pel dun ficticio histórico militante da UPG que actúa como historiador para-oficial, e con el percorre as vicisitudes do nacionalismo, as infiltracións dos servizos

Alfonso Eiré (Foto de R. Vázquez)

de intelixencia que fixeron cribles acusacións, como tal a de seren os nacionalistas os que queimaban os montes e enchían a mocidade galega de droga. E fomentaron sobre todo as fendas internas que “xibarizaron” o nacionalismo galego e provocaron o xiro de moitos militantes logo do triunfante (sic) 23-F. Acontecementos tráxicos como o asasinato de Moncho Reboiras, o nacemento do Exército Gerrilheiro ou a esquizofrénica etapa de Pastor Alonso en Noia non se explican, segundo o autor, sen este labor dos infiltrados.

   Libro sen dúbida moi polémico no que boto en falta o enfrontamento da UPG con X. L Méndez Ferrín, fenda moi importante no seo do grupo, e sobre todo unha verosimilitude interna documentada. Relato pois que, na miña estima, debería camiñar por outro xénero, a crónica xornalística, que lle permitiría ao autor amosar esa base documental que afirma coñecer, sen esquecerse de urxir a autocrítica, necesaria en toda organización política e imprescindible nun grupo coa historia da UPG.

O Isaac dos nenos galegos

 

Isaac Díaz Pardo para as nenas e nenos galegos

Loli Beloso Neira

Finis Terrae Ediciones, Santiago de Compostela, 2013, 56 páxinas

   

   Como escribiu Xosé Ramón Fandiño, o 5 de xaneiro de 2012 Isaac Díaz Pardo internouse   para sempre polo vieiros da saudade. Desapareceu a súa enxoia figura, pero quédanos o pracenteiro consolo da súa obra e dos seus emprendementos, tras noventa e un anos ao servizo da dignidade humana e da ética por riba de todo. O incansable labor dese campión da ética, da arte e do pulo industrial, gobernado por criterios ben afastados das políticas capitalistas hexemónicas, acaba de ser recuperado arestora por Loli Beloso Neira nunha publicación editada por Finis Terrae Ediciones, Isaac Díaz Pardo para as nenas e os nenos galegos. Un impagable galano editorial fermosamente ilustrado por Rubén Calles Lijo coa colaboración de Loli Chan Beloso. Un limiar, escrito coa pluma do corazón, por Xosé Neira Vilas achéganos aos últimos días de Díaz Pardo e á súa relación de agarimo que con el tivo Loli Beloso nos derradeiros anos da vida de Isaac, “o Sol de Galicia” como o cualifica a autora.

  

Isaac Díaz Pardo e Loli Beloso

Nesta publicación, escrita ao xeito dun conto para nenos, Loli Beloso acércanos á traxectoria vital, artística, empresarial e sobre todo humana de Díaz Pardo. A autora, botando man dunha escrita sinxela para que os cativos da nosa terra non teñan ningunha barreira ou atranco co seu texto, percorre a vida de Isaac desde o seu nacemento en Santiago ata os últimos anos ateigados de tristura e amargor ao ver a súa obra rachada en anacos por aqueles que se aproveitaron da súa xenerosidade no ano 2006, o ano da traizón.

   Díaz Pardo, un home renacentista que xa desde os primeiros anos da posguerra asumiu a tarefa de preservar, fortalecer e reconstruír a memoria de Galicia, revive, nas páxinas de Loli Beloso, como pintor, ceramista, editor, escritor, empresario e creador de millentas iniciativas a favor da cultura de noso. Mais Loli Beloso amósalle sobre todo ás nenas e nenos galegos a inxente humanidade e xenerosidade dun galego universal, seguramente o intelectual que máis loitou pola cultura galega nos últimos setenta anos. Así o reflicte este conto biográfico que escribe Loli Beloso, tamén co propósito de que unha parte do recadado na venda do mesmo será destinada para a investigación do cancro.

 (Texto publicado o día 19 de setembro de 2013 no xornal El Correo Gallego.para ver o orixinal, facer clic aquí)

Fragmento

Isaac Díaz Pardo, Xosé Neira Vilas, Loli Beloso e Carmen Arias de Castro (Mimina)

 “Queridos nenos e nenas, ISAAC DÍAZ PARDO foi un ser humano marabilloso, digo foi porque morreu. Pero persoas coma el xamais se van, sempre estará no noso corazón, na nosa mente, nos nosos ríos, montañas, prados…Toda Galicia sabe a el. Durante toda a súa vida, como se fose un misioneiro e, dende moi pequeno, loitou pola cultura galega e afanouse en axudar a todo aquel que o precisou.

Con asombro, os catro cativos preguntan ao mesmo tempo: por que anos tristes e amargos?

-Queridiños, prestade moita atención:

No ano 2006, a Isaac aconteceulle algo que nunca, nunca debeu pasar, destituírono de todos os seus cargos da obra, que con tanto esmero e sacrificio fundou para o noso pobo, polo que Galicia chorará sempre quedando ferida de morte e co corazón roto en anacos. Isaac reflícteo na súa derradeira exposición que titulou Pinturas e Fracasos, inaugurada o 14 de febreiro do 2011 na Casa da Parra, en Santiago de Compostela, e no libro de dita exposición, Isaac fai unha síntese da súa vida onde di textualmente:«Tras a morte de Seoane tentei serlle o máis fiel e ser o máis xeneroso coas xentes que traballaban de acordo coa súa responsabilidade. Mais isto non foi entendido por todos. Algúns aproveitando a xenerosidade que Seoane me ensinara a ter, no ano 2006 provocaron a situación na que hoxe se atopa o complexo Sargadelos e que representou o máis importante e definitivo fracaso da miña vida, pois quedamos absolutamente arruinados, xa que non voltei a recibir unha peseta de Sargadelos. E para poder vivir nestes catro anos, tivemos que vender moitas cousas entre elas o piso que tiñamos en Madrid que no seu día serviu para recoller aos exiliados que voltaban e que garda historias, entre elas a morte de Lorenzo Varela»

-Polo que estamos escoitando tamén axudou aos noso exiliados co seu bo facer paternal para con eles, sabían que podían contar con el para o que lles fixera falla e grazas a el voltaron a nosa terra. Era todo xenerosidade -exclamou Susiño.”

 (Loli Beloso Neira, Isaac Díaz Pardo para as nenas e nenos galegos, páxinas 44-45. As imaxes que ilustran esta entrada foron tomadas por Xesús Chan o  28 de agosto de 2011, día do derradeiro cumpreanos de Isaac Díaz Pardo, no seu estudo do Castro )

Para facer pensar

 

 A revolución non vai ser televisada

Devir imperceptible seguindo a Gilles Deleuze

Rebeca Baceiredo

Euseino? Editores, colección Casabranca, Vigo, 2013, 166 páxinas

   Rebeca Baceiredo, achéganos con este ensaio, unha nova mostra dun discurso orixinal e apropiado para facerlle fronte ao desenvolvemento maquínico  e técnico da actual sociedade capitalista. Na primeira parte da monografía analiza a autora o fundamento axiomático da oligarquía dominante que, como no Antigo Réxime, non nos quere cidadáns senón súbditos da megamáquina  de produción, gobernando ao seu antollo a nosa condición ontolóxica. Desenvolve na segunda unha liña ontolóxica que posibilita desfacer o suxeito para construír outro tipo de subxectividade: novas maneiras de existir no mundo que impliquen a disolución dos suxeitos como criaturas construídas para a (re)produción social e económica. Unha nova forma de subxectividade: un ser en constante devir, capaz, xa que logo, de escapar ás poutas do poder.

  

Rebeca Baceiredo

Unha fórmula que pode parecer demasiado teórica e afastada da historia como proceso práxico dialéctico. Secasí, a autora non exclúe a loita social para enfrontarnos á máquina do poder. Porén a súa resposta xira no espazo do dereito e é aquí onde encaixan as súas ideas verbo dun novo paradigma da subxectividade.

   Un ensaio para facer pensar que penetra no eido filosófico. Con todo, a agudeza expositiva da autora e unha escrita que exclúe á mantenta a linguaxe especializada da filosofía, permite que o discurso de Rebeca Baceiredo poida ser lido non só por profesionais da filosofía.

                            

 (Texto publicado o día 12 de setembro de 2013 no Suplemento Faro da Cultura, páxina VII, do xornal Faro de Vigo)

           

           

Heidegger: pensar a esencia da cousa

 

A cousa

Martin Heidegger

Tradución de Almudena Otero Villena e Ramón Palao Gómez

Introdución de Ramón Palao Gómez  

Axóuxere Editora, Rianxo, 2013, 117 páxinas.

 

   A rianxeira Axóuxere Editora agasállanos arestora cunha edición bilingüe (alemán-galego) dun texto de Martín Heidegger. Unha edición singular porque é, segundo a nota editorial, a primeira que se fai desta pequena peza do pensador alemán a unha lingua romance e ademais os tradutores (Almudena Otero Villena e Ramón Palao Gómez) introducíronse neste texto denso, rico, complexo e difícil de Heidegger, achegándoo á fala máis xenuína e popular das xentes galegas, o que facilita a súa lectura. É, de por parte, un dos poucos escritos do pensador alemán traducidos ao galego, que se engade así á versión a nosa lingua que no ano 1956 fixeron Ramón Piñeiro e Celestino Fernández de la Vega da conferencia Von Wessen der Wahrheit (Da esencia da verdade).

   E nun tempo no que nos  estamos afundindo na barbarie de eliminar a filosofía dos plans de estudo de certos niveis do ensino, esta tradución de Das Ding é moi oportuna e non cae no baleiro, porque nos convida e incita  a camiñar ou a iniciar un itinerario pola senda do pensamento. O lector deste texto tan ricaz como denso conta ademais coa axuda dunha luminosa introdución  de Ramón Palao que, contradicindo a vontade e o xeito de entender a filosofía como unha introdución polo propio Heidegger, prologa a pequena monografía heideggeriana, un dos moitos textos soltos do pensador alemán, convencido da imposibilidade de atrapar o saber dun xeito sistemático.

   Pertence pois esta conferencia ao segundo Heidegger, afastado da súa obra Ser e tempo. Forma parte desa fenomenología hermenéutica do pensador alemán, unha teima de clarexar certos aspectos do devir. Un dos moitos textos no que o pensador alemán nos convida a pensar, abandonando moitos dos seus iniciais puntos de vista, nomeadamente o que atinxe ao papel central do Dasein.

   Entrando xa no cerna da conferencia heideggeriana, cómpre dicir que esta comeza cunha reflexión verbo da mingua e redución das distancias, desde as categorías de tempo e espazo, por mor do progreso tecnolóxico. Hoxe o ser humano é quen de pór diante súa unha distancia mínima que, con todo, non trae a proximidade, porque esta non se deixa  atrapar directamente. Debemos, xa que logo, prestar atención ao que temos preto. E é aquí onde o pensador introduce o concepto de cousa: “Preto de nós están as que adoitamos chamar cousas” (páxina 35). Mais, que é unha cousa? En que consiste a cousidade da cousa? O pensador diferenza en primeiro lugar cousa e obxecto e responde cunha desas frases lendarias, algunha delas tan criticadas por Carnap por careceren de sentido: “Que é o cóusico na cousa? Que é a cousa en si? Só podemos chegar á cousa en si cando o noso pensamento foi antes quen de acadar a cousa como cousa” ( páxina 39). Mais a cousa como cousa segue a non ser nada logo de que o saber da ciencia a aniquilase moito antes do estourido da bomba atómica. A esencia da cousa nunca sae á luz, á linguaxe( páxina 49) e ao pensamento (paxina 51).

   Porén, a cousa, res en latín, designa aquilo que advén aos seres humanos, a realitas da cousa, entendida como advento. O facer a cousa supón amalgamar, facendo acaecer a tétrade unitaria, a alianza conxunta de catros elementos: terra, ceo, divinos e humanos. Cousas son, pois logo, todos os obxectos que teñen o aquel de aquelar, avíndose a súa esencia. Pero tan só os humanos como seres mortais podemos acadar o mundo como mundo habitando nel. E conclúe Heidegger: “Só o que se alía dende o mundo chegará algún día a ser cousa” (páxina 97).

  

Martin Heidegger

Texto rico e moi denso, exposto cunha linguaxe sinxela, fuxindo o autor, dentro das súas posibilidades, da terminoloxía técnica filosófica, mais como dixen ao comezo, moi afastado das banalidades do noso mundo. A edición de Axóuxere Editora complétase cun epílogo que reproduce a  “Carta a un mozo estudante” que Heidegger escribiu en xuño de 1950.

   Seguramente que o valor último do pensamento de Heidegger, e por conseguinte tamén deste texto, está aínda sub iudice, mais o seu compromiso coa indagación filosófica e a súa influencia no pensamento moderno non admiten ningunha dúbida porque puxo ao descuberto algo do mundo e as posibilidades do noso comportamento con ese mundo, camiños pechados antes da súa obra. O seu pensar sobre a cousa é unha proba manifesta.

Historias tiradas do remol da memoria

 

Días que non foron

Luís Rei Núñez

Edicións Xerais, Vigo, 2013, 141 páxinas.

 

   Despois da súa exitosa e afouta experiencia na narrativa autorreferencial e na narrativa de reportaxe que é a súa anterior entrega narrativa, Cita en Fisterra (2011), volve Luís Rei Núñez á literatura heterorreferencial, mais esteado nunha pluriforme variedade xenérica, aínda que as sete historias que compoñen este pequeno volume caben baixo o rótulo de narracións relatísticas. Luís Rei Núñez é un escritor que como narrador nunca defrauda as expectativas lectoras. Sabe escoller as historias recorrendo  nos seus éxitos máis logrados aos mananciais da memoria. Así o poñen de manifesto  libros como Expediente Artieda (2000), O Señor Lugrís e a negra sombra (2007), Monte Louro (2009). Todas elas, elos importantes na narrativa galega do presente século, poboadas por personaxes profundamente caracterizados, con tempos e espazos recreados con gran verosimilitude, resolvendo con habilidade as grandes cuestións que sempre inquietaron o ser humano. Todo iso engalanado cos fulgores dunha prosa moi plástica, chea de matices, alicerzada nun ritmo narrativo que fai progresar a acción con cobizoso alento e unha acertada dosificación.

  Son trazos que caracterizan a escrita de formato longo de Luís Rei Núñez, mais que o lector tamén atopará, en doses oportunas, neste monllo de relatos de Días que non foron, impulsados todos eles polo pulo memorialístico, neste caso dos días e acontecementos que non foron, pero que puideron ou deberon ser nas coordenadas dun século desde os tempos da Guerra Civil ata os días actuais.. Velaí a coherencia do epígrafe de Joseba Sarrionandía que enceta o libro: “As cousas que non son tamén son”.

   Como dixen, Días que non foron achéganos sete historias memorialísticas de ampla variedade temática e mesmo editorial. O volume amalgama, en efecto, unha novela breve (“O corvo do chapapote”) con relatos curtos ( “Báñate comigo. Teoría e práctica”, “A proba no Deportivo” e outros de mediana extensión (“Con Franco na Zapateira, “Unha voda por poderes” e “A lancha dos segredos sucios”).

   Días que non foron son os da experiencia, quizais soamente soñada, do espertar do lume erótico do relato “Báñate comigo (Teoría e practica)”, en dous rapaces amigos. Erotismo máis insinuante que explícito, agás nas liñas finais coa estrea do feitizo do sexo, “abrollando nunha puberdade pastosa e salgada”. Ou as acordanzas dun tempo vello das dúas semanas que Amaro  o Bala estivo a proba nas categorías inferiores do Deportivo e tamén a súa iniciación ao sexo con Magdala, unha eficiente adestradora do Papagaio. Tamén o relato ateigado de épica e traxedia, e para o meu gusto o máis salientable da colectánea, titulado “Con Franco na Zapateira”, que nos achega ao litixio interior e ás contradicións dun rapaz de trece anos, pobre e orfo dun “roxo”, que se converte no caddie favorito de Franco, loitando contra a memoria do seu pais asasinado na posguerra ou un futuro prometedor. Neste relato aproveita o autor para rememorar cunha linguaxe forte e á vez con acenos esperpénticos que casan perfectamente cun ambiente ateigado de absurdos espantallos, as atrocidades da posguerra na Coruña, entre eles a queima de libros polos fusileiros xurdidos “das entrañas daquel fascismo á ibérica”.

  

Luís Rei Núñez

E tamén teñen cabida neste fardel de relatos a historia da apropiación da condición de esposo dunha muller que casa por poderes; o eloxio ás heroicidades do maquis galego, concretado na figura dun personaxe como Foucellas; a manda testamentaria cuxo propósito é descargar a conciencia dun torturador contaxiado polo fanatismo desalmado e carniceiro da Falange Española. Ou a historia da experiencia dun xornalista, relatada na novela curta “O corvo do chapapote” que abre o libro. Un home mergullado nunha fenda persoal e laboral que actúa como cronista da marea negra do Prestige e é testemuña da incompetencia de políticos e burócratas.

   En resumo, sete pezas que condensan moitas máis historias, escritas con ambición, oficio e a lingua forte dun galego vizoso do que Luís Rei Núñez sabe aproveitar toda a súa capacidade expresiva e denotativa, amosándose como un mestre de acreditada experiencia.

Cartógrafos de nós mesmos

 

MICRO ENSAIOS LITERARIOS

Gilles Deleuze

    Se cadra no está tan afastado de nós un futuro sen libros. E non me refiro a desaparición do actual soporte material. Un mundo sen libros debido á “tumba da ficción” da que fala Christian Salmon. Ao reflexionar sobre estas cousas, venme á cabeza Fahrenheit 451,  a obra mestra de Ray Bradbury, aquela utopía negativa á que lle puxo imaxes François Trufaut. Prohibir ou controlar a ficción converteuse en moeda de curso legal desde hai varios anos. O que Herman Broch escribía no ano 1934, ten arestora plena vixencia, porque nos nosos días estase apoderando da humanidade un especial e radical desprezo pola palabra: “Xamais, ao menos na historia de Europa occidental, ten recoñecido o mundo coa sinceridade coa que hoxe o fai, que a palabra carece de valor, que nin sequera merece a pena intentar unha comprensión mutua. O mutismo cae sobre o mundo como unha lousa”. Un mutismo ao que nos estamos acostumando sen nos decatar. Os propios autores convértense por veces nos mellores axentes para levar a cabo a demouca e asumen o control planetario dos pobos mediante a subxugación das formas de creación simbólica heterodoxas.

   Por iso cada vez existen menos obras de fabulación importantes, obras novas que ofrezan un cambio radical da sensibilidade, perspectivas novas para penetrar a esencia das cousas. A ficción representou sempre unha ameaza para o mundo e este intenta conxurala, vixiala, domesticala en formas millentas, mesmo por medios ilexítimos e inadmisibles para calquera que non olle o mundo con mentalidade imperialista. Quen nos garante que aqueles tribunais militares americanos que no seu día propuxo o presidente Bush e que se podían desprazar a calquera país do mundo para xulgaren en secreto terroristas, non axuizarán tamén o “terrorismo” da palabra, a aqueles que propoñen enunciados novos e novidosos para interpretar o mundo, enunciados que baten frontalmente contra o pensamento único?

   Mais na faldriqueira da nosa memoria histórica e na nosa propia creatividade como seres humanos, atopamos certos remedios contra esta teima de acabar coa ficción. Un deles é o que precisamente formula Gilles Deleuze: volvernos cartógrafos de nós mesmos, trazar liñas de converxencia, pontes, relacións entre artes e culturas, desenterrar culturas asfixiadas, linguas que están a desaparecer. Ser arquiveiros, no sentido que o entendía Foucault, é dicir; exercer a erudición sen esmorecemento. Confrontar fontes contraditorias, publicar documentos soterrados, historias esquecidas.

   Deixar en definitiva que o poder da palabra se exerza tal como o expresou hai anos o autor de Catro cartas, Xabier P. Docampo: organizar a cerimonia máxica da narración, da fabulación, na que se entrega a palabra para transmitila aos demais. Non esmorecer na teima de contar historias para construír a infinda arañeira de narradores que fan circular os relatos a través do tempo. Unha boa maneira de nos enfrontar á confraría dos que predican a obscenidade da literatura, da creación simbólica e andan á procura do control planetario da cultura.