REVISITANDO A RICARDO CARBALLO CALERO

Conversas con Ricardo Carballo Calero

Carmen Blanco

Editorial Galaxia, Vigo, 2020, 301 páxinas.

Co gallo do día das Letras Galegas, e por teren pasado trinta anos desde a primeira edición de 1989, Editorial Galaxia reedita Conversas con Ricardo Carballo Calero de Carmen Blanco;   que, nestas datas nomeadamente, nos permite achegarnos á vida máis persoal, intelectual e creativa do gran lingüista, poeta e narrador. Un novo limiar a esta nova edición fai fincapé en que esta, como a edición de 1989, é testemuño dun tempo e dunha obra.

Asemade, esta nova edición chega ás mans do lectorado cunha reportaxe gráfica de Eduardo Ochoa, feita en Lugo en 1986. Hoxe sabemos que Carmen Blanco era unha cativa de ensino primario cando coñeceu a Carballo Calero, entón profesor no Colexio Fingoi de Lugo. Ela mesma recoñece que, desde ese intre, ficou mergullada no maxisterio, na lingua, na literatura, e tamén na vida do mestre, o que nos permite descubrir a verdade que foi Carballo Calero que lle ensino a coñecer e amar o personaxe, a súa sabedoría lingüística. E sobre todo, degustar a súa poesía.

O libro é froito de máis de trinta horas de conversa sostida co profesor entre os anos 1983 e 1989. Na mesma, abrolla o reparo de Carballo Calero para falar da represión fascista, cuxa triste memoria non quere reverdecer. O que fala da complexa personalidade do mestre, da súa absoluta liberdade de criterio, da súa lealdade antifascista, da súa defensa da República, “coas armas da derrota”; da súa renuncia ao exilio exterior, mais non ao interior que padeceu en cárceres de Andalucía.

Carmen Blanco

Nos diálogos con  Carballo Calero, o lector ten noticia da súa vida:nacemento no primeiro núcleo de Ferrol; lembra a algúns profesores, a primeira vez que viu a  Manuel Murguía, a Xohan Vicente Viqueira entre outros moitos dos seus mestres; os primeiros anos na Universidade, ás noxentas lembranzas dos anos de Guerra e o seu longo periplo como prisioneiro en Andalucía; o traballo no ensino privado. As preocupacións políticas no Partido Galeguista, e a súa participación  na redacción do Estatuto, entre outras moitas actividades.

Analiza asemade a formación intelectual do mestre, a súa vocación literaria, especialmente no campo da historia da literatura galega, da crítica literaria. Aparece sobre todo estudado como lingüista. Especial interese teñen as observacións de C. Calero sobre a súa propia creación literaria, quizais un pouco ecléctica, e que abrangue todos os xéneros, mais  sen renunciar xamais a súa primeira vocación como poeta estreada con  Vieiros en galego, o xénero no que se atopou máis a gusto, malia ter escrito catro obras de narrativa e algunha peza de teatro. Para alén doutras consideracións, Conversas con Carballo Calero segue a ser un título imprescindible para coñecer a figura do profesor e escritor.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 28 de maio de 2020)

NADA GALEGO LLE FOI ALLEO

Ricardo Carbalho Calero: a ciencia ao servizo da nación

         María Pilar García Negro (ed)

         Edicións Laiovento, Santiago de     Compostela, 2019

         296 páxinas.

 

 

Nunha segunda edición revisada e acrecentada, María Pilar García Negro  edita o que podiamos denominar unha parte  importante da obra menor de Ricardo Carvallo Calero. Unha pequena escolma da súa obra colosal, sempre vencellada á defensa, recuperación e normalización do idioma de noso. A profesora García Negro foi alumna do primeiro catedrático  de Lingua e Literatura na Universidade de Santiago, Asistiu as súas aulas e, con outros moitos compañeiros, ligou amizade incondicional co mestre, co que, como ela escribe, aprendemos a sentir polo idioma do pais amor, coñecemento e respecto. García Negro acompañou a Carvallo Calero en moitos actos que se celebraban por todo o pais, gozando da súa conversa sabia e discreta e escoitando unha manchea de anécdotas que  don Ricardo compartira con Castelao, Otero Pedrayo, Alexandre Bóveda, entre outros.

Unha das súas maneiras de honrar o gran lingüista e erudito, é esta edición de case cincuenta  “traballos menores”que Carballo Calero publicou entre 1930 e 1987. Artigos de moi diversa fasquía: uns de carácter científico, outros, divulgativos, para alén das súas grandes obras no terreo lingüístico ou narrativo. Textos publicados en revistas como Nós, A Nosa Terra (nas súas dúas épocas), Grial, e en xornais como Faro de Vigo, La Voz de Galicia ou El Progreso.Todos eles ateigados de sensibilidade ante a actualidade sociolingüística e literaria. Así como conferencias, algunha delas refeitas coas anotacións que tomou a autora e que o mestre revisou, pregóns e ensaios publicados ao longo dos anos.

 

 

   PILAR GARCIA NEGRO
   (Ed)

 

Un amplo abano temático, mais sempre baixo a norma, para el pouco menos que sagrada, do rigor e da honestidade. No faltan con todo, lembranzas das súas aulas, denuncias de anormais ciruxías (a repartición provincial de Galicia en 1833), as necesidade de ler os clásicos galegos. E algunhas achegas importantes verbos dos mesmos: Rosalía de Castro, Pondal, Curros, López Ferreiro, Cabanillas, Castelao, Cunqueiro… En nun lugar sobranceiro, os textos dedicados á lingua, a sociolingüística e  a política lingüística. Por razóns persoais non quero esquecer o “Discurso en Cambados”, no que lembrou no ano 1961 unha visita a Cabanillas, un dos espíritos cardinais  da nosa terra, e que, na data de referencia, era un “corpo cangado pola vellice no que alentaba aquel profundo e armonioso espírito, hoxe incorporado ao ceo da nosa groria” e ao que Carballo Calero acompaña dun estudo da súa obra. Rotulo este comentario coas palabras que Carballo Calero definiu a Otero Pedrayo, porque son fiel reflexo da súa propia realidade.

.

PROFUNDA ACHEGA. DE QUE FALAMOS AO FALAR DE FILOSOFÍA

Anatomía do pensar

O Discurso filosófico e a súa interpretación ,volume primeiro

Marcelino Agís Villaverde

Editorial Galaxia, Vigo, 2020, 639 páxinas.

 

Marcelino Agís Villaverde, catedrático  de Filosofía ten sido, sen dúbida, o docente que, ao longo dos anos, máis ten feito en Galicia por divulgar o pensamento filosófico nos medio de comunicación, especialmente na prensa. E sempre o fai cunha linguaxe sinxela e axeitada a todo tipo de lectores. Pero o seu labor non se limita a iso: durante máis de dez anos leva analizando, en tratados de amplo  recorrido e non menor profundidade, o discurso filosófico e a súa interpretación. A mediación mediante a palabra escrita que se lles permite aos “amantes da sabeduría”, e así poder transmitir o seu pensamento. O proxecto  constituirá  unha obra de máis de mil páxinas, das que arestora Galaxia publica a primeira parte. Marcelino Agís, discípulo do filósofo francés Paul Ricoeur deu ao prelo o primeiro volume da análise da mediación discursiva, concibida dunha forma ampla e na que en oito capítulos revisa unha manchea de aspectos relacionados coa creación filosófica e cos seus complementos: a lectura e a interpretación dos  textos escritos ao longo dos séculos e materializados en conceptos e nun xénero literario axeitado.

O seu labor nesta primeira entrega comeza polo máis sinxelo: de que falamos cando falamos  de filosofía? Con análises da figura do filósofo: un ser humanos coma outro calquera, afectado polos acontecementos macabros; exemplo Husserl que fixo ver como o “eu” transcendente se ve condicionado pola historia. O milagre da linguaxe filosófica con referencias a Heidegger (“a linguaxe é a casa do ser”)  e a outros moitos pensadores. Séguenlle outras amplas secuencias como “As metáforas do discurso”, onde afonda no discurso  como acontecemento da linguaxe. E moitos outros temas. “As herdanzas evolucionadas”: a lingua dun filósofo pode conformar o seu modo de filosofar? Cómo inflúe a palabra escrita ou simplemente falada no discurso filosófico).

 

             Marcelino Agis Villaverde

 

Analiza igualmente noutro capítulo, con cita inicial de Max Black,  en que consiste pensar e as relacións entre as palabras e as ideas. Mais quizais a parte máis interesante queda reservada  para os últimos capítulos. Baixo o talismán de Paul Ricoeur e Roland Barthes, o autor entra de cheo na parte máis filosófica da publicación: cómo penetrar na “alma” do texto. Cuestións de profunda hermenéutica na que Marcelino Agís é un recoñecido especialista. Un texto filosófico amplamente documentado no seu conxunto, cunha linguaxe apropiada  para calquera lector interesado no celme de este primeiro volume: as relacións entre texto e interpretación e na primordial vocación da filosofía: no só amor á sabedoría, senón tamén ler e interpretar acertadamente os textos nos que esa sabedoría nos é comunicada.

(Texto publicado no xornal Faro de Vigo o 7 de maio de 2020)