Virxilio en galego

Bucólicas

Publio Virxilio Marón

Edición e tradución de Xoán Fuentes Castro

Editorial Toxosoutos, Noia, 2010, 86 páxinas.

 

Hai aproximadamente quince anos que escribía, comentando a edición da tradución ao galego da obra Sobre a amizade de Cicerón: “Cómpre, ás avesas, recoñecer os poucos lectores que terán estas obras clásicas vertidas ao galego, mais sen laios e queixumes, porque pola súa propia natureza non son libros que acendan paixóns lectoras. Emporiso, son imprescindibles como esteos e alicerces dunha lingua e dunha cultura que contende por medrar e acadar un grao aceptable -aínda ben lonxe- de madurez” (Revista das letras, 29 de setembro de 1996).

Dun xuízo semellante é merecedora a recente tradución das Bucólicas de Publio Virxilio Marón, impagable traballo realizado por Xoán Fuentes Castro, que en edición bilingüe latín-galego publicou hai uns meses Toxosoutos. Tradución e edición que ven luz nun intre no que os gustos e os intereses do mundo actual camiñan por estradas moi afastadas da obra de Virxilio. “O sorprendente –escribe Xoán Fuentes no esclarecedor Limiar deste libro- é que aínda hoxe alguén pense que Virxilio existiu”. “As trompetas de certos críticos -en especial alemáns- anuncian a ‘morte’de Virxilio como figura paradigmática no panorama europeo”. Para  un dos referentes da crítica, Harold  Bloom, “os libros de todas as épocas” que constitúen o canon occidental,  comeza coa obra de Shakespeare, aínda que na relación das obras de valor da Idade teocrática, recolle tres obras de Virxilio: Eneida, Églogas e Xeórgicas. As Bucólicas non só fican fóra dese listado, senón tamén incluídas na avaliación xenérica que fai da literatura grega e latina: obras sen valor, que non teñen interese estético en si mesmas.

A excelente e loable versión que nos ofrece Xoán Fuentes Castro deses delicados cadros da vida pastoril que lle dan forma á segunda obra, en orde cronolóxica, de Virxilio, contradí radical e enteiramente os sons das trompetas deses críticos que sitúan a Virxilio no corredor da morte e cualifican ás Bucólicas como obra sen interese estético. As dez églogas que compoñen as Bucólicas, liberadas da “mole homérica e tráxica”, significaron, no tempo da súa escritura, unha verdadeira revolución estética, tanto en temas como en motivos, aínda que están inspiradas en modelos helenísticos, nomeadamente nos idilios de Teócrito.

Xoán Fuentes Castro

Para a sensibilidadeactual, eses poemas, alén de calquera arbitrariedade e  convencionalismo na súa localización xeográfica, sitúannos fronte á natureza cun indubidable fondo de sinceridade.

 En canto á tradución de Xoán Fuentes, penso que é de xustiza recoñecer o traballo ímprobo, arriscado e difícil, sobre todo cando o tradutor non fai unha glosa ou tradución libre como a de Frei Luís de León, senón unha versión literal dese fráxil mundo de palabras que, porén, resiste séculos e milenios. O tradutor foi capaz de conservar, nun galego sobre todo xenuíno, as estruturas da versificación virxilianas, así como as ondulacións musicais dos seus versos.

Desde hoxe, xa que logo, as Bucólicas de Publio Virxilio Marón non só se erguen “senlleiras e dignas” na nosa lingua. Forman tamén parte dos mananciais de reserva do idioma. O substrato cultural que pouco a pouco vai medrando, grazas o labor altruísta e afouto de humanistas como Xoán Fuentes Castro.