E FANO ELES
O valo de Manselle
Anxo Angueira
Apaiario, colección, Cera Labrada, 8, A Coruña 2020,sen paxinar.
Esta edición de Apiario na súa colección Cera Labrada,8 conmemora os vinte e cinco anos de que, na humilde colección Ferros de Edicións Xerais, aparece O valo de Manselle de Anxo Angueira. Unha edición que respecta as partes da primeira (“O valo de Manselle”, “A placa”, “O liño de María”, A Bernardino Graña”- profesor de Anxo Angueira no instituto de Padrón- e “O mar e o río de regreso”. Carecente de minúsculas ilustracións da primeira, pero editado cun primor que da gusto velo.
Un prólogo longo e ateigado dese galego que sabe a ferro e ao mel verdadeiro e que só domina Xosé Luis Méndez Ferrín, enriquece o traballo editorial desas mozas entusiastas de Apiario: Antía Otero e Dores Tembras. Esta reedición ennobrece o labor dunha editora pequena pero independente.
Quero sumarme a este vinte e cinco aniversario reproducindo, con pequenas variantes e se cada algunha aclaración un texto que, a xeito de reseña, publiquei o día seis de marzo de 1997, na fenecida “Revista das Letras” de O Correo Galego. Con título “Fano eles”
∞∞∞∞∞
“Tampouco eu debería falar desde valo de Manselle (eu encargábame dos libros de narrativa e ensaio e Vicente Araguas dos de poesía). Mais é esta unha desas publicacións ateigadas de tanto empuxes, que racha os lindes dos xéneros, e a este cronista de cousas de libros coa soberanía diso que é a grande verdade do mundo que din os nosos clásicos; forzándoo a invadir territorios alleos, o territorio feiticeiro da poesía. É a ousadía destas páxinas capaces de sobrancear en tempo de solidariedade miserenta o pulo social, afastada por igual da fala realmente popular e dos agarimos estéticos. E, reitero, ese orixinal atrevemento foi o que cativou os rexistros da emoción deste lector, activados ao abeiro do libro de Anxo Angueira.
Libro que comeza a súa carraxe coas verbas limiares: “Somos campesiños de Galicia. Tiñámo-la condición celulada do mel” que escribira Heriberto Bens, aquel noso bardo aluado e salmodiante que, malia que lle prohibiran escribir, a súa presenza “orizada e tenra”, impera en cada momento e cada vez máis nos dominios das nosas letras.
Pois be, O valo de Manselle é poesía social e da boa, e non só na intención. De boa calidade, de gordura estética,enraizada nunha tradición literaria. En sentido clásico e rigoroso, esta narración versificada da construción dun calo de contención para protexer un campo de xogo comunal, polos veciños de Manselle, choiando todo o pobo desinteresada e solidariamente (“E todos poñen as mans e o lombo”), non é esa épica que nos falta, entre outras razóns porque en Manselle, nada, ninguén pertence ao mito ou á lenda histórica. Ao valo vén Ovidio o da Ministra, Fernando o da Couta, Antonio o de Calo e o seu sogro Moncho, e vén Marucha o da Olia e os rapaces de Branco, O DE Lelo, o da Virtudes, “xente toda con mans, con rens, con ollos e con nome / que nin son labregos”.
Emporiso, canto alento épico radeando neste cando á veciñanza! Lembranza da tribo inmemorial que desafía as obras públicas, os mortos comunais que berran coma os vivos: “Veña, valo, vai”, os meus, a xente miña xente disposta a recobraren o pulso das restevas e das mallas, xunto coa feroz e limpa solidariedade, e conducindo o río da nosa independencia entre formigoneiras, motoserras pés de cabra, farranchos, machadas e cabaletes.
E María, muller da herba, que, desde as súas noventa e moitas mans finísimas, deixa caer na cunca das do poeta a liñaza atávica, xunto co mandato. “Sementa ti” para que non deixe de haber flor de liño nas primaveras de Manselle.
Quizais estes grandísimos poemas, editados na humildade duns novos “Ferros” de Xerais, non cheguen a ser por cousa do ninguneo, unha firme marca de frescor e de verdade dentro do panorama poético galego. Aposto por eles.
Mais, aínda que se perda a porfía, sempre me rebelarei contra os que, confundindo a parte co todo, inclúen O valo de Manselle dentro do fenómeno bravú, que se di, como lembra un dos seus arroutados creadores, da carne sen capar e define para os carnochos o son bravo da din do milenio. ¡Un delito!”
Francisco Martínez Bouzas
6 de marzo 1997 / 17/9/2020.
∞∞∞∞∞
Tres poemas de O valo de Manselle
“E fano eles.
E van todos os da aldea, aos sábados, todo o día.
E van mulleres e rapaces.
E eu vino e é un valo que lle randea o aquel.
E fano eles.
E un pon a luz para formigoneira
e outo a auga para porla
e outro o tractor para iren buscar ao monte a pedra,
que é de pedra.
E todos pon as mans e o lombo.
E eu vino e o valo é moito valo, o valo de Manselle.
E fono e colleno e xntánonse coma antes
Pras restebas e pras mallas.
E ninguén os mandou nin os acode.
Fano eles.
-angurentos e cobizosos todos-
e que viven aínda condenados
á entrega e ao soño comunais.
E Fano eles.
Sos”
(paxina 17-19 na edición de Xerais, sen paxinar na edición de Apiario)
…..
“María lava no río
e enxuga o loito no trevo
da Albariña.
Anda á chucia en Supermares
e perdese nos enxidos
e curtiñas.
Rúa na tarde calada,
vai en colmeiro aos velorios
moi velliña.
Asa mazáns, berberechos,
no lume da lareira probe
da cociña.
E pregúntalles as pescas
de Rianxo se aínda hai mar,
que mulleriña!
María xunta os meniños
e estrea por maio o quinteiro
de froliñas.
Memoria que ninguén xamais alcanza.
María de Mariño é
miña siña Sinforosa
muller a erva,
mancha negra e solitaria
a andar aínda errando
nos camiños”
(paxinas 65-67 na edición de Xerais, sen paxinar na edición de Apiario)
…..
“Nós fomos xuntos aquel día vela e navío
que pasan pola braña de Laíño
e eu ben sei que no esteiro subirías
polo noso pequeno río da Albariña
para cantar na canle
ou no rodicio dos muíños que un día moerán,
por ti e por nosoutros,
fariña arrecendente e milla de futuro.
Hai regreso, hai. E ai encontarnos.
Xa non quero carpir como carpía,
Nin furtarte.
Xa non quero esmiuzar a vida toda para verte
regresada para nós.
Agora,
desde un alto onde tes o teu xacigo,
ollas e ves se pasan naves
se sobre o mar ou desce o río,
escoitas as buguinas da viaxe
que nos uniu por sempre e sempre nos sorrís.
Saúdas.
Pero aínda quero cantar contigo.”
(Con este poema elexíaco que forma parte de derradeira parte do libro ·”O mar e o río do regreso” lembra e homenaxea o autor á irmá morta, Pura Angueira. Paxinas 97-99 na edición de Xerais. Sn paxinas na recente edición de Apiario
